Ελένη Πασιά,

2014 | Τμήμα Αρχιτεκτονικής Πανεπιστημίου Πατρών

Διπλωματική Εργασία | Επιβλέπων : Πέτρος Μπαμπασίκας

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ-ΠΡΟΘΕΣΗ, © Ελένη Πασιά

Το θέμα με το οποίο καταπιάνεται η διπλωματική εργασία αποτελεί συνέχεια ερωτημάτων και διαπιστώσεων που καταγράφηκαν στην ερευνητική εργασία  με τίτλο: «ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΚΡΗ ΖΩΝΗ: Αποκρυπτογραφώντας τη βιοπολιτική της Τουρκίας μέσα από την κοινωνικοχωρική οργάνωση της κατεχόμενης Λευκωσίας».

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ-ΠΡΟΘΕΣΗ

Ιδεολογικό υπόβαθρο της πρότασης είναι η επαναενεργοποίηση της συλλογικής μνήμης των ντόπιων κατοίκων – Ε/κυπρίων και Τ/κυπρίων. Ειδικότερα στόχος είναι η ανάπτυξη διαλόγου και συνεργασίας μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ μέσα από διαδραστικές διαδικασίες οικειοποίησης του δημόσιου χώρου, ανάμεσα στις γειτονιές εγκατάλειψης όπου δηλώνεται ένα κοινό παρελθόν. Έτσι μέσα από το σκηνικό μιας αφημένης πόλης με έντονες μνήμες παρελθοντικής δραστηριότητας αναγεννηθούν αισθήματα για το μέλλον ,για την επαναφορά του κοινού παρελθόντος, την ενωμένη Κύπρο.

Κύριο ερώτημα  ενασχόλησης της συγκεκριμένης  διπλωματικής απετέλεσε το κατά πόσο τα απτά όρια της Πράσινης Γραμμής που ενυπάρχουν στην πόλη μπορούν μέχρι και σήμερα στις συνειδήσεις κυρίως των Κυπρίων, να αποτελούν στοιχείο προβληματισμού, αφύπνισης, συνειδητοποίησης για τον υφιστάμενο εθνικό και χωρικό διαμελισμό της χώρας. Πρόθεση, λοιπόν αυτής της εμπειρικής διαδικασίας είναι κατά πρώτον η άμεση οπτική επαφή με στρατιωτικά σημεία ή οδοφράγματα που βρίσκονται ανάμεσα στον δομημένο αστικό χώρο και δημιουργούν σημεία αδιεξόδου που επιτείνουν την χωρική υπόσταση της πράσινης γραμμής. Κατά δεύτερον, μέρος της πρόθεσης αποτελεί η θέα προς την απέναντι πλευρά επιτείνοντας έτσι την χωρική υπόσταση της πράσινης γραμμής. Επιδίωξη είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εξάπλωση της συγκέντρωσης του πληθυσμού στον δημόσιο χώρο της περιοχής μελέτης. Τα στοιχεία της πρότασης θα  διαδραματίζουν ρόλο διαμεσολαβητή για τους πιο πάνω στόχους.

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ, © Ελένη Πασιά

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ

Επιλέγονται δυο σημεία ως κεντρικοί πόλοι από τις περιοχές έντονης δραστηριότητας και πολιτισμικής αξίας στο ελεύθερο και κατεχόμενο τμήμα του κέντρου. Στα κατεχόμενα επιλέγηκε η πλατεία Ατατούρκ, η οποία αποτελεί κεντρικό σημείο διέλευσης αλλά και σταυροδρόμι πολιτισμικών κτιρίων με έντονη ιστορική έκβαση όπως τα δικαστήρια, το τέμενος Σαράγιονου και ο ενετικός οβελίσκος. Ταυτόχρονα, αποτελεί κεντρικό σημείο διέλευσης πεζών ενώ βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση από τα πολυσήμαντα ιστορικά κτίρια του BuyukHamam, BuyukHan, MevleviTekke.

Αντίστοιχα, τον ρόλο του κεντρικού πόλου στο ελεύθερο τμήμα θα έχει ο σημερινός  χώρος στάθμευσης δίπλα από το τέμενος Ομεριέ. Ένα κτίριο εξίσου μεγάλης πολιτισμικής αξίας και σημείο αναφοράς  στο ιστορικό κέντρο. Ο συγκεκριμένος χώρος συνορεύει με άλλα πολιτισμικά και ιστορικά κτίρια όπως το σπίτι του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου, τα λουτρά Ομεριέ, εκκλησίες και με την Αρχιεπισκοπή Κύπρου.

Οι δύο κεντρικοί πόλοι  θα συνδέουν με την παρηκμασμένη περιοχή και τα κατά σειρά  στρατιωτικά σημεία.

Η σύνδεση από τους κεντρικούς πόλους στην παρηκμασμένη περιοχή θα πραγματοποιείται μέσω πεζοδρομημένης διαδρομής. Ο περιπατητής από τους κεντρικούς πόλους- pavilion καθοδηγείται σε μικρότερης κλίμακας τοπόσημα-pavilion ανάμεσα στις γειτονιές της παρηκμασμένης περιοχής, ενώ κατά μήκος της περιοχής θα υπάρχουν σημεία στάσης, συνάντησης, παρατήρησης αστικού εξοπλισμού.

Παράλληλα, προγραμματισμένες εποχιακές εκδηλώσεις θα πραγματοποιούνται και στους δύο τομείς του ιστορικού κέντρου, κυρίως στους κεντρικούς πόλους αλλά και σε τοπόσημα. Οι εκδηλώσεις θα διοργανώνονται με τη συνεργασία και των δυο κοινοτήτων Ελληνοκυπρίων-Τουρκοκυπρίων.

…ΤΟ ΜΕΤΑ

Σήμερα τα οδοφράγματα δημιουργούν συνθήκες αδιεξόδου, ενώ στα pavilion ο περιπατητής μπορεί να ανέβει αλλά υποχρεωτικά θα επιστρέψει. Όταν θα επέλθει η λύση του Κυπριακού και αποχωρήσουν τα οδοφράγματα, τότε ο κάτω χώρος των κατασκευών θα μετατραπεί σε σημείο μετάβασης στην άλλη μεριά του δρόμου. Δηλαδή θα μπορεί να διασταυρώσει την σήμερα αποκαλούμενη «νεκρή ζώνη». Παράλληλα, η διάταξη των κατασκευών μετά την αποχώρηση των οδοφραγμάτων θα αφήσει ίχνος των ορίων της πράσινης γραμμής. Στο μέλλον, δηλαδή θα αποτελεί σημείο μνήμης -θύμησες του κατοχικού παρελθόντος.

Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΗ, © Ελένη Πασιά

Η τομή (αριστερά) περιλαμβάνει τμήμα του ελεύθερου και κατεχόμενου τομέα. Δίπλα επεικονίζονται infographics με τις ακόλουθες πληροφορίες: Παρατηρήσεις  που καταγράφηκαν είναι εάν κτίρια διατηρούν τη χρήση τους πριν από το 1974, εάν άλλαξε ή εάν εγκαταλείφτηκε. Επίσης καταγράφηκαν ο αριθμός χρηστών και το εμβαδό. Τα πιο πάνω στοιχεία θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελούν μεταβλητές που επηρεάζουν τη συλλογική μνήμη και με αναγωγή καθόρισαν τα μεγέθη που διακρίνονται στο διάγραμμα. Παρατηρούνται απότομες αυξομειώσεις ενώ όσο πλησιάζουμε στην νεκρή ζώνη παρατηρείται έντονη μείωση.

Επίσης στο επόμενο διάγραμμα διακρίνονται τα ενεργά κτίρια και χώροι, που παρατηρούνται να είναι μειωμένα σε αριθμό, ενώ δίπλα απεικονίζεται το διάγραμμα μέσης πυκνότητας του δρόμου, αλλιώς η μέση συγκέντρωση πληθυσμού.

Στη συνέχεια απεικονίζεται  η τομή στον ένα κεντρικό κόμβο του χώρου Ομεριέ στις ελεύθερες περιοχές.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ, © Ελένη Πασιά

H σκέψη διαμόρφωσης για το pavilion τύπου Α προέκυψε από την ίδια κατάσταση της πόλης όπου η πράσινη γραμμή αποτελεί το εμπόδιο για μια συνεχή ροή. Η ιδέα λοιπόν είναι η ανατροπή της συνθήκης αυτής όπου το τείχος γίνεται διάτρητο και έτσι επιτυγχάνεται η θέα από μέσα προς τα έξω. Παράλληλα ανατρέπεται ο ρόλος του εμποδίου και επιτυγχάνεται η μετάβαση από τη μια πλευρά στην άλλη. Επομένως, προκύπτει και η τυπολογία των κατασκευών για τους δύο κεντρικούς πόλους- πλατεία-Ατατούρκ και Ομεριέ, που αποτελούν κεντρικά σημεία διέλευσης πεζών. Ο προσανατολισμός των κατασκευών δηλώνει την μέχρι σήμερα ύπαρξη αυτού εμποδίου-της πράσινης γραμμής που αφήνει την πόλη και το νησί μοιρασμένο.

Τα σημεία που τοποθετούνται οι κατασκευές είναι στα οδοφράγματα της πράσινης γραμμής, τα οποία δημιούργησαν δυο συνθήκες αδιέξοδης πορείας του δημόσιου χώρου. Έτσι δημιουργούνται δυο τύποι κατασκευών.

Η μελέτη για τον αστικό εξοπλισμό αρχίζει με τις όψεις των κτιρίων. Τα στοιχεία που τις χαρακτηρίζουν είναι το κάθετο και οριζόντιο καθώς και η επανάληψη αυτών. Επομένως διαμορφώνονται ανάλογα το κάθισμα και το wc.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ, © Ελένη Πασιά

(ΕΙΚΟΝΑ 5_ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΛΗΣ-ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ)

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

Το τρίτο μέρος της πρότασης αφορά τις εκδηλώσεις που θα φιλοξενούν τα pavilion. Με βάση τις εποχές καθορίζεται η περίοδος διεξαγωγής των εκδηλώσεων, ενώ ανάλογα με το είδος πραγματοποιούνται στο αντίστοιχης κλίμακας Pavilion. Τα είδη εκδηλώσεων που θα μπορούσαν να φιλοξενηθούν είναι φεστιβάλ χορού, θεάτρου, μουσικής και τέχνης δρόμου. Ενώ ολόχρονα μπορούν να φιλοξενούνται παζαράκια. Στο σημείο αυτό να αναφέρω πως το κάθε κλίμακας pavillionμπορεί να αξιοποιηθεί από τους διοργανωτές με εναλλακτικούς τρόπους. Άλλοτε ως υποστήριξη για κάποιο βραδινό φωτισμό, άλλοτε σαν κύριο μέσο στήριξης πανέλων για μια υπαίθρια έκθεση ενώ ταυτόχρονα θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για στήριξη οποιασδήποτε άλλης κατασκευής απαραίτητης για την εκδήλωση όπως μια σκηνή ή ένα σκηνικό. Επίσης παρέχεται και προσωρινός χώρος αποθήκευσης.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ο χάρτης πόλης, περιέχεται στους κεντρικούς κόμβους-paviliona. Τα στοιχεία που περιλαμβάνει είναι τα εξής: Η είσοδος στην εντός των τειχών πόλη, τα κυριότερα κτίρια πολιτισμού, ιστορικά κτίρια καθώς και άλλα θρησκευτικά-ιστορικά κτίρια. Παράλληλα διακρίνεται η πεζοδρομημένη διαδρομή, ενώ ο περιπατητής ενημερώνεται σχετικά με  τα σημεία υπηρεσιών -κρήνη-wc-στεγασμένος χώρος χαλάρωσης-πληροφορίες. Επιπλέον ενημερώνεται για  τα σημεία εκδηλώσεων καθώς και για τις μηνιαίες δραστηριότητες στους χώρους εκδηλώσεων.

Περπατώντας στην πόλη πέρα από τον χάρτη θα υπάρχουν και σύμβολα σήμανσης που θα καθοδηγούν  στις αντίστοιχες υπηρεσίες εξυπηρέτησης και στους χώρους εκδηλώσεων.

Αφού ο περιπατητής έχει προμηθευτεί τον χάρτη μπορεί να ακολουθήσει οποιαδήποτε πορεία για να φτάσει στον προορισμό του. Είτε είναι μια εκδήλωση είτε μια συνάντηση είτε μια περιπλάνηση. Ακολουθεί μια σειρά τριών τυχαίων διαδρομών στην πόλη.

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά

COLLAGES από τις διαδρομές, © Ελένη Πασιά