Αρχιτέκτονας/Συντονιστής: Ζήνων Σιεπρεπεκλής

Καλλιτέχνης: Μελίνα Σιουκιούρογλου

Συνεργάτες: Σταύρος Βοσκαρής, Πολίνα Χρυστάλλα Δημητριάδου, Ηλίας Ηλία, Κώστας Νικολάου (αρχιτέκτονες), Γιώτα Κυριάκου (τελειόφοιτη αρχιτεκτονικής)

2013 | Πρόταση

Μαρί, Λεμεσός

ΓΕΝΙΚΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ _ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ, © Ζήνων Σιεπρεπεκλής, Μελίνα Σιουκιούρογλου

Οι Σταυροί, ως προσωπικά αφιερώματα, παραμένουν εκεί που είναι, όπως είναι. Εκφράζουν ατόφια την πίστη και τον πόνο των οικείων. Αποτελούν ήδη αναπόσπαστο μέρος του τοπίου_μνημείου. Είναι τα σύμβολα μιας δραματικής χωρικής και ανθρώπινης κορύφωσης που ως αφετηρία έχει τον κρατήρα του θανάτου και της μνήμης.

Για τούτο, η θέση με τους σταυρούς έχει επιλεγεί ως το τέλος μιας συντεταγμένης πορείας που σκοπό έχει να προσφέρει στον επισκέπτη πολλαπλά ψυχοπνευματικά ερεθίσματα που με την σειρά τους θα τροφοδοτήσουν μιαν εμπειρία γύρω από τη συγκίνηση, τη προσευχή αλλά και την προσφορά τιμής στους δεκατρείς ήρωες.

Η πορεία αρχίζει αναγκαστικά από την πύλη της Ναυτικής Βάσης και έχει ως πρώτη εμπειρία την άνοδο του Γολγοθά. Στο σημείο όπου η ανηφορική πορεία συναντά τη νοητή ευθεία που ορίζεται από το κέντρο του κρατήρα και την παραμορφωμένη από την έκρηξη σκοπιά, χωροθετείται η είσοδος του Δρόμου προς τον Θόλο και το Μνημείο. Η προέκταση της νοητής αυτής γραμμής συναντά τον αυτοκινητόδρομο στο μόνο σημείο απ´ όπου είναι φανερός ο λόφος με τους σταυρούς.

Μια αλέα δεκατριών κυπαρισσιών φωτισμένων την νύχτα θα φανερώνει το σημείο της μνήμης τόσο από την στεριά όσο και από τη θάλασσα.

ΚΑΤΟΨΗ ΣΤΗ ΣΤΑΘΜΗ +77.00 _ ΤΟΜΕΣ _ ΟΨΗ, © Ζήνων Σιεπρεπεκλής, Μελίνα Σιουκιούρογλου

Ευθυγραμμισμένος με τον κρατήρα που δεν είναι ορατός ακόμα, ο επισκέπτης διασχίζει το Δρόμο που οδηγεί στον διαμορφωμένο τελετουργικό χώρο για τα μνημόσυνα και τα τρισάγια.  Μια κλίμακα τον κατεβάζει στον υπόσκαφο Θάλαμο που λειτουργεί ως χώρος μνήμης, φόρου τιμής, περισυλλογής και κατάνυξης.

Από τον Δρόμο τίποτα δεν μαρτυρείται και τίποτα δεν αποκαλύπτεται εκτός από το Ιερό Βήμα που υπερίσταται σε πρόβολο με κατεύθυνση την ανατολή. Είναι όμως ήδη ορατοί οι αυτοσχέδιοι σταυροί στην κορυφογραμμή να σε προϊδεάζουν, να σου αυξάνουν την ψυχική ένταση.

Δεύτερο βίωμα του οργανωμένου χρόνου η στάση στην άκρη της εξέδρας η οποία αιωρείται ακριβώς πάνω από τη χάσκουσα πληγή που ο κρατήρας του θανάτου έχει προκαλέσει στη γη.

Εκεί, τυλιγμένος με το εκτυφλωτικό και σκληρό κυπριακό φως ο επισκέπτης νιώθει ν’απορροφάται κάθε ίχνος από την προσωπικότητα του και υποχρεώνεται να νιώσει τις πύρινες συνθήκες και τη στεγνή γεύση του τελευταίου αγώνα τους για ζωή.

Κατεβαίνοντας ο επισκέπτης βιώνει το τρίτο μέρος της εμπειρίας. Η αποκάλυψη συντελείται όταν θα φθάσει στα τελευταία σκαλοπάτια της καθόδου, όπου του φανερώνεται το εικαστικό μέρος του μνημείου. Ένα μπουκέτο από νάρθηκες εποξικής υφής και ύλης παραπέμπουν στο σκεπτικό για το εικαστικό μέρος του έργου.

ΚΑΤΟΨΗ ΣΤΗ ΣΤΑΘΜΗ +68.60 _ ΤΟΜΕΣ _ ΟΨΕΙΣ, © Ζήνων Σιεπρεπεκλής, Μελίνα Σιουκιούρογλου

Συνήγορος μας η ποίηση και ο μύθος.

                                                                              Γιώργος Σεφέρης

Ο νάρθηκας (αναθρήκα, βανούκα) αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο της χλωρίδας και του τοπίου της περιοχής. Είναι το μόνο πλάσμα που άντεξε στη πύρινη λαίλαπα του πρωινού της 11ης Ιουλίου 2011. Όρθιοι, αγέρωχοι και γλυπτικοί οι νάρθηκες συμβολίζουν την ανδρεία των πεσόντων.

Η εντεριώνη, που βρίσκεται στο εσωτερικό τους έχει την ιδιότητα να καίγεται αργά χωρίς να καταστρέφει το εξωτερικό περίβλημα. Είναι σαν αναμμένο φυτίλι• ελπίδα ζωής.

Η μυθολογία θέλει τον φιλάνθρωπο Προμηθέα να κάνει χρήση του νάρθηκα για να μεταφέρει τη φωτιά από του Ήφαιστου το εργαστήρι στων ανθρώπων τις εστίες.

Ο άνθρωπος επηρεάζει τον τόπο και ο τόπος τον άνθρωπο.

Στο συναμφότερο τούτο, ο νάρθηκας από ύλη γίνεται ιδέα, για να συμβολίζει την αλήθεια που εκπηγάζει από την εύμορφη φύση της Κύπρου και του Μύθου της.

Η πεμπτουσία της πρότασης μας συνεπώς εκφράζεται σε μια επιμνημόσυνη χειρονομία κατά την οποία ένα μπουκέτο από νάρθηκες εναποτίθεται σ’ ένα μαρμάρινο κενοτάφιο προβεβλημένο στον κύκλο του θανάτου που αναιρείται στην απεραντοσύνη του γαλάζιου της θάλασσας και στο γαλανό τ’ ουρανού από πάνω.

Ο Θόλος, χθόνιος και περίκλειστος, ημίφωτος και υποβλητικός, παραπέμπει στα πανάρχαια και διαχρονικά αισθήματα του Συλλογικού μας συνειδέναι για την ζωή και τον θάνατο. Δεκατρία καντήλια φωτίζουν την ετερότητα του προσώπου και του ονόματος του κάθε νεκρού παλικαριού. Ένα κερί από τον καθένα μας στην κηροπήγιο αμμοδόχη. Τόπος πλήρους νοήματος. Να στραφείς μέσα σου, να συνομιλήσεις με τον ένδον εαυτό.Κατεβαίνοντας ακόμα πιο κάτω περνάς δίπλα από το μπουκέτο με τους νάρθηκες, φθάνοντας σε ξέφωτο ακριβώς πάνω από τον κύκλο του θανάτου. Ο ουρανός και η θάλασσα έχουν ήδη ξανά εισέλθει στο οπτικό και νοητικό σου πεδίο. Όμως με ένα τρόπο διαφορετικό. Από τα μέσα προς τα έξω. Καθώς η Αντίκλεια προς τον Οδυσσέα λέει: “Η ψυχή σαν όνειρο φτερουγίζει και φεύγει. Αλλά στρέψε γρήγορα τον πόθο σου στο φως, κι όλα τούτα μην τα ξεχνάς”

Στάση περισυλλογής. Να καθίσεις, να δεις, να θεωρήσεις. Η διόπτρα σταθερά προσανατολισμένη προς την Ν/Δυτική σκοπιά που η έκρηξη έχει παραμορφώσει, σου επιτρέπει να παρατηρήσεις με κάθε λεπτομέρεια τα ίχνη που το οστικό κύμα άφησε την αποφράδα εκείνη μέρα.

Η σκιά σου από το φως πίσω σου, επιστρέφει μαζί σου στο πλάτωμα μπροστά στον κενοτάφιο θάλαμο της μνημοσύνης όπου μπορείς μαζί με το κερί να κάνεις και μια προσευχή, αν το μπορείς. Χώρος στενός, κατανυχτικός με τις αχτίδες να σπαθίζουν από ψηλά τα ερέβη του σκότους.

ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ _ ΤΟΜΗ _ ΣΚΙΤΣΑ, © Ζήνων Σιεπρεπεκλής, Μελίνα Σιουκιούρογλου

Η Κεντρική Ιδέα εκπορεύεται από τη διαλεκτική

φωτός _ σκοταδιού, ζωής _ θανάτου

που ως καθολική κοσμική ειμαρμένη διαπερνά όλα τα φράγματα:

παρελθόν _ παρόν, φυσικό _ ανθρώπινο, αισθησιακό _ πνευματικό.

Τα πάντα είναι αγκαλιασμένα μέσα στην ακαταμάχητη δίνη μιας αέναης κοσμικής και θανάσιμης περιπέτειας όπου στο συναμφότερο ύπαρξης και ανυπαρξίας συντελείται τόσο η ανάδυση στο φως όσο και ο καταποντισμός στο έρεβος.

Πίσω από την χαρά της ζωής κρύβεται το πένθος• πίσω από τον υπέρλαμπρό ήλιο το σκοτάδι• πίσω από την ζωή ο θάνατος.

Η επάνοδος ακολουθεί μια πορεία βαθμιδωτή με πρώτο πέρασμα την γέφυρα που οδηγεί προς την εξέδρα με τους σταυρούς. Μια διαδοχή συναισθημάτων σε ανεβάζει μέχρι το τέρμα όπου τα σύμβολα του μεγάλου προσωπικού πόνου σου ραγίζουν τη ψυχή. Τα κυπαρίσσια, διατεταγμένα ολόρθα συμπληρώνουν το συλλείτουργο.

Άφησε ένα λουλούδι στην ανθοδόχη, κοίταξε τη θάλασσα με το πεπερασμένο βάθος, ατένισε το ουρανί (δι)άπ(υ)ειρο της καμάρας από πάνω σου και πάρε το δρόμο της επιστροφής περνώντας σίρριζα με την πράσινη υδατοδεξαμενή που σιωπηλή κρατά μόνη στη μνήμη της όλες τις λεπτομέρειες του ολέθρου.

ΦΩΤΟΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ _ ΣΚΙΤΣΑ, © Ζήνων Σιεπρεπεκλής, Μελίνα Σιουκιούρογλου

ΥΛΙΚΟΤΗΤΑ

Η όλη κατασκευή προβλέπεται να είναι από ανεπίχριστο οπλισμένο σκυρόδεμα στο οποίο θα προσμιχθούν χρωματιστές ουσίες (σκόνες) από ούμβρα* και κόκκινο ασβεστόλιθο του γεωλογικού Συμπλέγματος Μαμωνιών. Μέρος των κατασκευών όπως η εξέδρα του ιερέα, τα κάγκελα, τα κηροπήγια καθώς και το εσωτερικό μέρος του κυλίνδρου που τα περιβάλλει, τα καντηλέρια και το μέρος του κύκλου πίσω από τους σταυρούς επί του οποίου θα είναι εγχάρακτα με λέιζερ τα ονόματα των ηρώων, προβλέπεται να γίνουν από σίδηρο. Από χαλκό θα γίνει πολύ μικρό μέρος των κατασκευών όπως η Αγία Τράπεζα. Η εξέδρα_κενοτάφιο πάνω στην οποία θα αναπαύεται το μπουκέτο με τους εποξικούς νάρθηκες θα είναι από μαύρο μάρμαρο. Από ξύλο Κύπριου πεύκου θα γίνουν τα ένθετα στοιχεία που θα φέρουν τα καντήλια.

Νερό θα υπάρχει σε δύο σημεία. Στην μικρή αποθήκη, όπου θα φυλάγονται και τα αναλώσιμα για τα κηροπήγια και τα καντήλια και στην περιοχή των σταυρών.

Ηλεκτρισμός προνοείται για τους προβολείς των κυπαρισσιών και για ένα εσωτερικό φως στο χώρο του Θόλου.

Ο χώρος συναθροίσεων κατά τα μνημόσυνα και τρισάγια θα καλύπτεται με ειδικό παρελκόμενο σκιάδιο το οποίο θα φυλάσσεται στην αποθήκη του μνημείου. Σε ειδικές υποδοχές επί της βατής οροφής και των τοίχων θα τοποθετούνται στύλοι πάνω στους οποίους θα συναρμολογούνται δοκοί ελαφριάς κατασκευής με τέντα από πάνω.

Ο δρόμος παραλλήλως της αλέας με τα δεκατρία κυπαρίσσια θα κατασκευαστεί από πουρί ψαμμίτη της γειτονικής Τόχνης εμπλουτισμένου με τρήματα κεράμου. Οι λίνιες θα γίνουν με σκυρόδεμα του ιδίου τύπου με το υπόλοιπο έργο.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

Στη περιοχή Β δεν γίνεται καμιά παρέμβαση ως αποτέλεσμα της θεμελιακής θέσης της πρότασης που πιστεύει ότι τίποτε δεν πρέπει να αλλοιώσει την αυθεντική εικόνα των τετελεσμένων της καταστροφής και τις αυθόρμητες παρεμβάσεις των οικείων των πεσόντων. Ως εκ τούτου όλα τα θραύσματα και τα άλλα κατάλοιπα από την έκρηξη παραμένουν επί τόπου όπου η θανατηφόρα στιγμή τα έταξε.

Το μνημείο παρόλο που θα φαίνεται τόσο από τη θάλασσα (Μεσημβρινή όψη) όσο και από τον αυτοκινητόδρομο (κυπαρίσσια) έγινε προσπάθεια να είναι διακριτικό και συνετό. Στόχος συνειδητός από την αρχή ήταν το Μνημείο να μην επιβάλλει αλλά να υποβάλλει.