Image Image Image Image Image Image Image Image Image Image
Scroll to top

Top

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ “ΚΟΙΝΟ ΕΔΑΦΟΣ” – Η 13η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής la Biennale di Venezia

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ “ΚΟΙΝΟ ΕΔΑΦΟΣ” – Η 13η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής la Biennale di Venezia

της Αγγέλας Ζησιμοπούλου, Αρχιτέκτονα

 

Από την εγκατάσταση της Ταϊλάνδης, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της Ταϊλάνδης, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της Zaha Hadid, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της Zaha Hadid, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Αρχιτεκτονικά προπλάσματα, βιντεοπροβολές, σχέδια, αλλά και παλλόμενοι τοίχοι, ηλεκτροκίνητες κουρτίνες, εσωτερικοί κήποι, γλυπτά και έπιπλα από ανακυκλωμένο πλαστικό συνέθεταν το πολύμορφο και πολύχρωμο μωσαϊκό της 13ης Διεθνούς Έκθεσης Αρχιτεκτονικής la Biennale di Venezia. Είναι γεγονός ότι σε αυτό τον παγκοσμίου κλίμακας θεσμό έχει επικρατήσει η αμφισβήτηση των ορίων της αρχιτεκτονικής με ποικίλα τεχνικά και τεχνολογικά μέσα. Η Μπιενάλε της Βενετίας θεωρείται η ιδανική ευκαιρία για τις εθνικές συμμετοχές και τα διεθνή αρχιτεκτονικά γραφεία να προβάλουν τη σκέψη και πρακτική τους που σε ορισμένες περιπτώσεις διαμορφώνει νέες τάσεις στην αρχιτεκτονική.

Σε αντιδιαστολή με την επικρατούσα τάση, ο Διευθυντής της 13ης Μπιενάλε, Βρετανός αρχιτέκτονας David Chipperfield, κάλεσε τους συμμετέχοντες της έκθεσης να επαναφέρουν την αρχιτεκτονική στο κέντρο της συζήτησης δια των εργαλείων και των προτάσεων τους, μακριά από διερευνήσεις που αφορούν άλλα πεδία όπως η ψυχολογία, η ανθρωπολογία και τα εικαστικά. Θέτοντας τον τίτλο «Κοινό Έδαφος» κάλεσε τους αρχιτέκτονες να εστιάσουν στην αρχιτεκτονική που αφορά και συνδιαλέγεται με την κοινωνία, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να δοθεί έμφαση στη διάσταση της συνεργασίας την οποία θεωρεί καίρια για το επάγγελμα.

 

Από την ανοιχτή συζήτηση πάνω στο θέμα της Έκθεσης, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την ανοιχτή συζήτηση πάνω στο θέμα της Έκθεσης, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Αναμφισβήτητα η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία έχει πλήξει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα της στη συνείδηση των αρχιτεκτόνων ανά τον κόσμο. Ως αποτέλεσμα, σε αρκετά Περίπτερα της 13ης Μπιενάλε παρουσιάστηκαν νέες προσεγγίσεις για τον ρόλο που καλείται να διαδραματίσει ο αρχιτέκτονας απέναντι στην κοινωνία. Στο Περίπτερο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής προβλήθηκε το έργο περισσότερων από εκατόν είκοσι συλλογικών ομάδων καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων και όχι μόνο, οι οποίοι με διάθεση κολεκτίβων ακτιβιστών αναδιαμορφώνουν το δημόσιο χώρο με περιορισμένο προϋπολογισμό έχοντας όμως συμμάχους και συμμέτοχους πολίτες που χρησιμοποιούν τους προς διαμόρφωση χώρους. Το Περίπτερο της Ιαπωνίας με τίτλο «Housing For All» παρουσίασε πρωτότυπες ιδέες οι οποίες προτάθηκαν και υλοποιούνται στα πλαίσια προγράμματος εύκολης και γρήγορης παροχής στέγης προς τους πληγέντες από το τσουνάμι του 2011 που έπληξε τη χώρα. Σε αυτού του είδους την προσέγγιση τον πρώτο λόγο αναλαμβάνει η ανθρωπιστική και τεχνική πλευρά της αρχιτεκτονικής αφήνοντας κατά μέρους τον μανιερισμό. Η ομάδα αρχιτεκτόνων «Urban Think Tank» επανέφερε το γνώριμο ζήτημα της «αρχιτεκτονικής χωρίς αρχιτέκτονες», προβάλλοντας στο Περίπτερο τους που διαμόρφωσαν ως μπαρ – το οποίο σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως – φωτογραφίες από την κατάληψη ενός πολυώροφου εγκαταλελειμμένου κτιρίου στο Καράκας του Μεξικού, με ελάχιστη παρέμβαση από τους αρχιτέκτονες και κύρια συμμετοχή στη διαμόρφωση των χώρων από τα τρεις χιλιάδες περίπου άτομα της τοπικής κοινότητας τα οποία κατέλαβαν το κτίριο για κατοίκηση. Μπορούν άραγε οι αρχιτέκτονες παρατηρώντας τέτοια παραδείγματα να αντλήσουν τα εργαλεία για ένα πιο ευαίσθητο και αποτελεσματικό σχεδιασμό σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές;

 

Περίπτερο Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ιαπωνίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ιαπωνίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της ομάδας “Urban Think Tank”, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της ομάδας “Urban Think Tank”, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Η οικολογική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής, η οποία κερδίζει συνεχώς έδαφος, έκανε την εμφάνιση της με ποικίλες μορφές στη 13η Μπιενάλε. Σε αρκετές περιπτώσεις προβλήθηκε η εμμονή της συντήρησης χλωρίδας σε τεχνητά περιβάλλοντα της αρχιτεκτονικής. Στο Ιταλικό Περίπτερο, σε έναν εκ των μεγάλων εσωτερικών χώρων στην Αρσενάλε, διαμορφώθηκε ένας βοτανικός κήπος με μεγάλη πυκνότητα και έντονη την οσμή των φυτών, ανατρέποντας τις παραδοσιακές αντιλήψεις για την ατμόσφαιρα των εσωτερικών χώρων. Στο Ισπανικό Περίπτερο, στην περιοχή Giardini, παρουσιάστηκαν μεταξύ άλλων ηλεκτροκίνητες κατασκευές αιωρούμενων κήπων οι οποίοι συντηρούνταν με αυτοματοποιημένα συστήματα ποτισμού. Το Χονγκ Κονγκ παρουσίασε προτάσεις κατακόρυφης και οριζόντιας πράσινης ανάπτυξης σε υπερσύγχρονες αρχιτεκτονικές εγκαταστάσεις διαφόρων κλιμάκων. Οι άλλοτε ρεαλιστικές και άλλοτε ουτοπικές αυτές ιδέες προβάλλονταν με ποικίλα αρχιτεκτονικά εργαλεία και πολυμέσα στο περιβάλλον ενός πολύμορφου οργανισμού αποτελούμενου από πράσινους υδραυλικούς σωλήνες με την αντίστοιχη συνδεσμολογία. Η εθνική συμμετοχή της Δανίας ασχολήθηκε με ένα πιο γνώριμο γι’ αυτήν πεδίο, την Αρκτική, το οποίο υποστήριζε ότι πιθανόν να μας αφορά όλους στο μέλλον. Το «Possible Greenland» εξέταζε το ενδεχόμενο του λιωσίματος των πάγων με αποτέλεσμα τη μετατροπή μιας αχανούς έκτασης πάγων σε εκμεταλλεύσιμο έδαφος για αναπτύξεις. Ένα τέτοιο σενάριο θέτει το κρίσιμο ερώτημα για τις αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις σε tabula rasa.

 

Περίπτερο Ιταλίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ιταλίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ισπανίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ισπανίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Χονγκ Κονγκ, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Χονγκ Κονγκ, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση στο Περίπτερο της Δανίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση στο Περίπτερο της Δανίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Το θέμα του «κοινού εδάφους» δεν τέθηκε αποκλειστικά στο επίπεδο του δομημένου χώρου δημόσιας χρήσης. Η ψηφιακή τεχνολογία και το διαδίκτυο τέθηκαν στην υπηρεσία αρκετών συμμετοχών σε αυτή την έκθεση προκειμένου η αρχιτεκτονική να επικοινωνήσει με το ευρύτερο κοινό διαμέσου της εικόνας, ενός άλλου στοιχείου που αποτελεί κοινό έδαφος στα πλαίσια της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας. Στο ανώτερο επίπεδο του Περιπτέρου της Ρωσίας το δάπεδο, οι τοίχοι και η οροφή καλύφθηκαν με QR Codes τα οποία αναβοσβήνοντας λειτουργούσαν ως ψηφιακές “γέφυρες” που συνέδεαν τον επισκέπτη με τις προβαλλόμενες αρχιτεκτονικές προτάσεις διαμέσου των i-Pads τα οποία μοιράζονταν στην είσοδο του χώρου. Η Κροατία εστίασε στην πολιτική διάσταση του χώρου διαμέσου μιας κοινωνικής χαρτογράφησης και βιντεοπροβολών με θέμα τοπικές εξεγέρσεις και διαδηλώσεις των τελευταίων χρόνων οι οποίες προβάλλονταν πάνω σε παράλληλα διάφανα πετάσματα, δίνοντας στον επισκέπτη την ευκαιρία να βρεθεί ανάμεσα στο συγκεντρωμένο πλήθος των κινούμενων εικόνων. Το «Gateway», μια εγκατάσταση βιντεοπροβολών από τον Norman Foster, πρόβαλλε στους περιμετρικούς κενούς τοίχους εικόνες από πλήθη που κατακλύζουν δομημένους χώρους διάσημων αρχιτεκτόνων και όχι μόνο, ανά τον κόσμο, καταδεικνύοντας διαφορετικές χρήσεις του χώρου στην καθημερινότητα του αστικού πλήθους. Ταυτόχρονα, ένας γαλαξίας σημείων και λέξεων κινούταν στο δάπεδο και αναρριχούταν στα υποστυλώματα στο κέντρο του Περιπτέρου αφήνοντας τον απόηχο ενός παλλόμενου σύμπαντος στο οποίο η αρχιτεκτονική συμμετέχει κυρίως ως παρατηρητής, παρά ως ρυθμιστής. Η εθνική συμμετοχή της Ρουμανίας ασχολήθηκε με την μνημονική διάσταση εικόνας. Τα γραμματόσημα ως στοιχεία συλλογικής μνήμης χρησιμοποιήθηκαν για την προβολή κτιρίων με ιδιαίτερη σημασία για τις τοπικές κοινωνίες. Παράλληλα, μια σειρά από σφραγίδες με αναφορές σχετικές με την αρχιτεκτονική από διάσημες προσωπικότητες, έδιναν την ευκαιρία στον επισκέπτη να σφραγίσει το χαρτάκι που λάμβανε στην είσοδο του Περιπτέρου και που έπαιρνε μαζί του φεύγοντας για τον τελικό του προορισμό.

 

Περίπτερο Ρωσίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ρωσίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της Κροατίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση της Κροατίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση του Norman Foster, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Από την εγκατάσταση του Norman Foster, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ρουμανίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ρουμανίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Πέρα από την εικόνα, το κατεξοχήν μέσο σύγχρονης μαζικής κουλτούρας, υπήρξαν και συμμετοχές που εστίασαν στη χωρική εμπειρία η οποία μπορεί να συντεθεί με απλά μέσα. Το Καναδικό περίπτερο παρουσίασε μια νέα τοπογραφία από ξύλινες μορίνες, ένα υλικό που βρίσκεται σε αφθονία στη χώρα. Ο επισκέπτης κινούμενος ανάμεσα στο τεχνητό τοπίο συναντούσε ενσωματωμένα αρχιτεκτονικά προπλάσματα που συνδιαλέγονταν με την ξύλινη μάζα. Η Χιλή επέλεξε να διαπραγματευθεί το θέμα του κοινού εδάφους σε διαφορετικό επίπεδο. Σε ένα χώρο όπου το δάπεδο καλύφθηκε με τοπικό κρυσταλλικό αλάτι, παρουσιάστηκαν αρχιτεκτονικές προτάσεις που συνδιαλέγονταν με τις γεωλογικές και καλλιεργητικές ιδιότητες του εδάφους, το οποίο έχει μια ιδιαίτερη σημασία για τη λατινοαμερικάνικη χώρα. Η Ολλανδία εξάρτησε μια κουρτίνα μεγάλου μήκους και ύψους από μια συνεχή ράγα στην οροφή του Περιπτέρου του Rietveld. Ένας ηλεκτροκίνητος μηχανισμός μετέθετε διαρκώς την κουρτίνα σε νέες διατάξεις, διαχωρίζοντας διαφορετικά κάθε φορά το χώρο και προκαλώντας έτσι τη συνεχή μετάλλαξη του, συνεπώς και την προσλαμβάνουσα εμπειρία από τον επισκέπτη. Το παράδειγμα του Ολλανδικού Περιπτέρου καταδεικνύει την ικανότητα της αρχιτεκτονικής να επεμβαίνει με λιτές κινήσεις σε υπάρχοντα περιβάλλοντα προκειμένου να παρέχει νέες χωρικές εμπειρίες.

 

Περίπτερο Καναδά, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Καναδά, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Χιλής, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Χιλής, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ολλανδίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Περίπτερο Ολλανδίας, © Αγγέλα Ζησιμοπούλου

Έχοντας διανύσει κάποιος αρκετές εκατοντάδες μέτρων άλλοτε πομπώδους, ουτοπικής και τεχνολογικής, και άλλοτε εννοιολογικής, ρεαλιστικής και προσγειωμένης προβολής της αρχιτεκτονικής στους χώρους της έκθεσης, αναρωτιόταν που μπορεί να βρίσκεται το «κοινό έδαφος» το οποίο αναζητά ο David Chipperfield. Περιεργαζόμενος την 13η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής, αντιλαμβανόταν κανείς ότι, στην πραγματικότητα, είναι αδύνατο να βρεθεί ένας κοινός κώδικάς επικοινωνίας, ούτε καν ένα κοινό θέμα συζήτησης έστω και με διαφορετικά μέσα. Η πολυμορφία της σύγχρονης αρχιτεκτονικής ως έκφραση της σύγχρονης παγκόσμιας πραγματικότητας συνθέτει τη Βαβέλ του 21ου αιώνα. Παρ’ όλα αυτά η ίδια η Μπιενάλε αποτελεί το «κοινό έδαφος» στο οποίο τόσες διαφορετικές κουλτούρες και προσεγγίσεις έρχονται να εκθέσουν, να εκτεθούν και να συνδιαλλαγούν, ενεργοποιώντας διάφορες πλατφόρμες επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών και εμπειριών. Είναι γεγονός ότι, οι εκθέσεις αρχιτεκτονικής προσελκύουν ολοένα και περισσότερο κόσμο εκτός του πεδίου της αρχιτεκτονικής, σε αντιδιαστολή με τις πρώτες εκδόσεις της Μπιενάλε όπου αρχιτέκτονες συζητούσαν με αρχιτέκτονες την ώρα που έβλεπαν δουλειά άλλων αρχιτεκτόνων, όπως πολύ εύστοχα παρατήρησε ο Peter Murray. Η Αρχιτεκτονική ανοίγεται προς την κοινωνία και γι’ αυτό ο λόγος της θα πρέπει να είναι ουσιώδης, ειδικά σε εποχές σαν κι αυτή, κάτι που διαφαινόταν και από το ότι η 13η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας ήταν ως προς το περιεχόμενό της, κατά γενική ομολογία, η πιο πολιτική έως τώρα έκδοσή της.

 

 

Click to access the login or register cheese