ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΩΝ SPLASH *
* οι ξενοδοχειακές πισίνες του κυπριακού Μοντερνισμού (μέρος B’)
του Φειδία Παυλίδη
Στο προηγούμενο άρθρο παρουσιάσαμε δύο μοντερνιστικές πισίνες, που κατασκευάστηκαν στην Κύπρο τη δεκαετία του 1960: την πισίνα (1967) του ξενοδοχείου Λήδρα Πάλας και την πισίνα (1964) του ξενοδοχείου Forest Park στις Πλάτρες. Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε άλλες δύο ξενοδοχειακές πισίνες του κυπριακού Μοντερνισμού.
Η Πισίνα (1974) του Ξενοδοχείου Κούριο Πάλας στη Λεμεσό (1959)
Λίγο πριν το θάνατό του, ο γερμανο-εβραίος Benzion Ginsburg (1891-1956) ανέλαβε το σχεδιασμό του ξενοδοχείου Κούριο. Το περίφημο αυτό ξενοδοχείο της Λεμεσού αποπερατώνεται (με επιβλέποντα αρχιτέκτονα τον εκ Λευκωσίας Χαρίλαο Δίκαιο, 1912-2009) το 1959, ενώ ο Ginsburg είχε ήδη φύγει από τη ζωή, το 1956. Το αρχικό κτίσμα δέχεται, μετά το 1959, ακόμα δύο ορόφους και αρκετές προσθήκες και ανακαινίσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1974, ο Φώτης Κολακίδης σχεδίασε την πισίνα και τους υπόλοιπους υπαίθριους χώρους του ξενοδοχείου (μπαρ, γήπεδο αντισφαίρισης, στέγαστρα, κολυμβητική δεξαμενή για παιδιά).
Η πισίνα (1974) του ξενοδοχείου Κούριο Πάλας στη Λεμεσό, © Αρχείο Φώτη Κολακίδη
Τα εγκαίνια της πισίνας τελούνται λίγες μέρες πριν τα τραγικά γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής. Το σχήμα της πισίνας ξεφεύγει από την αυστηρή γεωμετρία του ορθογωνίου και ακολουθεί μία τεθλασμένη πορεία, σχηματίζοντας ένα «V» σε κάτοψη. Είμαστε ήδη προς το τέλος της περιόδου του κυπριακού Μοντερνισμού, και τα πρώτα «μετα-μοντερνιστικά» χαρακτηριστικά κάνουν την εμφάνισή τους: κεκλιμένες στέγες, ξύλινα ψευδο-δοκάρια, κεραμίδια «παραδοσιακού» τύπου και στηθαία με καμπυλοειδή σχήματα. Ενδιαφέρον έχει να συγκρίνουμε το προοπτικό που ετοιμάστηκε από το γραφείο του αρχιτέκτονα (το οποίο παρουσιάζει ένα πιο αυστηρό μοντερνιστικό λεξιλόγιο) και το τι τελικά ανεγέρθηκε στο χώρο. Μετά την πρόσφατη αλλαγή ιδιοκτήτη, ακόμα μία μεγάλη ανακαίνιση του ξενοδοχείου λαμβάνει χώρα. Κάθε μοντερνιστικό στοιχείο απαλείφεται εντελώς, αφήνοντας τον προσεχτικό παρατηρητή να προσπαθεί να εντοπίσει τις διαστρωματώσεις των εποχών, των αλλαγών στη μόδα και στα αρχιτεκτονικά στιλ. Το σχήμα της πισίνας αλλάζει με βάση τις αισθητικές προσταγές της εποχής και το βάθος μειώνεται δραματικά με βάση τους νέους κανόνες για ασφάλεια των λουομένων.
Η Πισίνα (1967) του Ξενοδοχείου Βερεγγάρια στον Πρόδρομο (1931)
Την δεκαετία του 1930 ο Walter Henry Clarke (1888-1965) αναλαμβάνει το σχεδιασμό του ξενοδοχείου Βερεγγάρια στον Πρόδρομο. Το 1967 ο Φώτης Κολακίδης, έχοντας την πείρα από το σχεδιασμό της πισίνας του Forest Park, αναλαμβάνει το σχεδιασμό της πισίνας και των υπολοίπων υπαίθριων χώρων του ξενοδοχείου.
Η πισίνα (1967) του ξενοδοχείου Βερεγγάρια στον Πρόδρομο, © Αρχείο Φώτη Κολακίδη
Ο νεαρός συγγραφέας Ανδρέας Χρ. Ανδρέου, στο βιβλίο του «Βερεγγάρια – Το Ξενοδοχείο των Βασιλιάδων», ξεδιπλώνει την ιστορία του ξενοδοχείου Βερεγγάρια και παρουσιάζει με αναλυτικές περιγραφές τους χώρους του ξενοδοχείου, αλλά και το χώρο της πισίνας. Τον ευχαριστώ για το υλικό που μου απέστειλε, το οποίο με βοήθησε στο να περιγράψω τη μοντερνιστική πισίνα και τους χώρους γύρω από αυτήν.
Η κατασκευή της πισίνας ήταν ένα τολμηρό και δαπανηρό εγχείρημα για την εποχή που κατασκευάστηκε, αν λάβει κανείς υπ’ όψιν και το ότι η πισίνα ήταν θερμαινόμενη. Το ξενοδοχείο όμως προχώρησε σε αυτήν την προσθήκη, αφού αντιμετώπιζε ανταγωνισμό από το άλλο μεγάλο ξενοδοχείο της οροσειράς του Τροόδους, το Forest Park, το οποίο είχε ήδη τη δική του πισίνα. Λέγεται πως οι ιδιοκτήτες δεν κατέφεραν να αποσβέσουν το κόστος της επιπλέον επένδυσης, και αυτό οδήγησε στα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπισε στη συνέχεια το ξενοδοχείο.
Η μοντερνιστική πισίνα κατασκευάστηκε κατά την τελευταία μεγάλη ανακαίνιση του ξενοδοχείου (1967) και ακολούθησε τις χαράξεις της «αγκαλιάς», με την οποία το κτήριο περιέκλειε την πίσω αυλή. Η πισίνα ακολουθεί σχήμα τεθλασμένης γραμμής, δημιουργώντας μία αμβλεία γωνία. Το σχήμα σε κάτοψη παραπέμπει στο λατινικό γράμμα «V» (όπως Verengaria). Στη μία πλευρά της πισίνας χωροθετήθηκε υπόστεγο από μπετόν αρμέ και με το ταβάνι του βαμμένο γαλάζιο, ακολουθώντας τη μόδα της εποχής. Στον υπόγειο χώρο κάτω από την περιοχή του στεγάστρου τοποθετούνται τα αποχωρητήρια, το υπαίθριο ντους, τα αποδυτήρια, το δωμάτιο του προσωπικού και το μηχανοστάσιο. Τα αποδυτήρια αποτελούνται από μία σειρά από δεκατρείς στον αριθμό μικρές καμπίνες με μεταλλικές θύρες.
Ο Ανδρέας Χρ. Ανδρέου καταγράφει μαρτυρίες από επισκέπτες της πισίνας, όπου παρουσιάζονται παράπονα σε σχέση με το άβολο σχήμα της πισίνας, το ψυχρό νερό της και το λανθασμένο προσανατολισμό από πλευράς ηλιοφάνειας. Το ότι η πισίνα ήταν θερμαινόμενη αντισταθμίζει, εν μέρει, τα τελευταία. Καθώς και το ότι η πισίνα του Βερεγγάρια καταγράφτηκε στη συλλογική μνήμη ως μία από τις θρυλικές πισίνες του κυπριακού Μοντερνισμού.
Το ξενοδοχείο Βερεγγάρια παραμένει από το 1984 κλειστό και εγκαταλελειμμένο. Αρκετοί επισκέπτονται το εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο και καταγράφουν με τη φωτογραφική τους μηχανή τις εικόνες εγκατάλειψης και ερήμωσης. Ο φωτογράφος Ανδρέας Δρουσιώτης και η καλλιτέχνις Μαρία Λιανού κατέγραψαν με τη κάμερά τους εικόνες από την εγκαταλελειμμένη μοντερνιστική πισίνα του Βερεγγάρια. Με χαρά τις παρουσιάζω πιο κάτω και τους ευχαριστώ για το υλικό που μου εμπιστεύτηκαν.
Η πισίνα (1967) του ξενοδοχείου Βερεγγάρια στον Πρόδρομο, όπως είναι σήμερα, © Ανδρέας Δρουσιώτης
Η πισίνα (1967) του ξενοδοχείου Βερεγγάρια στον Πρόδρομο, όπως είναι σήμερα, © Μαρία Λιανού
Τα μεγαλύτερα splash μέσα από οικογενειακά άλμπουμ
Αυτές τις μέρες, κατά τις οποίες μαζεύω πληροφορίες για τις μοντερνιστικές μας πισίνες, το ΡΙΚ προβάλει υλικό από το πλούσιο αρχείο του. Πριν λίγες μέρες προβλήθηκαν στην τηλεόραση σκηνές από το ντοκιμαντέρ του φωτογράφου και σκηνοθέτη Γιώργου Λανίτη (1936-2005) με τίτλο «Τρόοδος». Το ντοκιμαντέρ, πέρα από τις φυσικές ομορφιές της οροσειράς, προβάλει και σκηνές που γυρίστηκαν στα ξενοδοχεία Forest Park και Βερεγγάρια. Η πισίνα του Forest Park καταγράφεται ως ένας χώρος που σφύζει από ζωή και η κάμερα του ΡΙΚ μαγνητοσκοπεί τις πιο μεγάλες βουτιές από το θρυλικό βατήρα του ξενοδοχείου. Στις φωτογραφίες με τις οποίες κλείνω αυτό το άρθρο περιλαμβάνω ορισμένα «stills» από το ντοκιμαντέρ αυτό του Γιώργου Λανίτη.
Στο φωτογραφικό κολάζ πιο κάτω, περιλαμβάνω επίσης φωτογραφίες από οικογενειακά άλμπουμ αναγνωστών της στήλης. Ζήτησα, μέσω του facebook, από τον κόσμο να ανασύρει φωτογραφίες από τα οικογενειακά άλμπουμ που να δείχνουν εικόνες από τις μοντερνιστικές πισίνες της Κύπρου και τον τρόπο με τον οποίο ζούσαμε και απολαμβάναμε αυτές τις πισίνες. Η πρόσκληση για να μου στείλετε φωτογραφίες παραμένει ανοικτή, και ελπίζω στο επόμενο άρθρο να μπορώ να παρουσιάσω περισσότερες. Σκοπός της στήλης, από την αρχή, δεν ήταν ποτέ οι υψηλής επιστημονικότητας αρχιτεκτονικές αναλύσεις, αλλά η ενεργοποίηση της συλλογικής μνήμης γύρω από τον κυπριακό Μοντερνισμό. Το πώς το δομημένο περιβάλλον του μέσου του προηγούμενου αιώνα καταγράφεται στη συλλογική μνήμη. Ευχαριστώ όσους μου έστειλαν φωτογραφίες με τα μεγαλύτερα τους splash, και προσδοκώ για περισσότερες.
Βουτιές στις πισίνες του κυπριακού Μοντερνισμού, © Αρχείο ΡΙΚ και προσωπικά άλμπουμ αναγνωστών
Βιβλιογραφία:
Ανδρέας Χρ. Ανδρέου. «Βερεγγάρια – Το Ξενοδοχείο των Βασιλιάδων». Εκδόσεις iWrite.gr, 2010.
