του Χάρη Ιωακειμίδη

© Ομάδα Πρωτοβουλίας Λεωφόρου Τσερίου

Αφορμή για τον παρών άρθρο στάθηκε η διαμάχη που εξελίσσεται τον τελευταίο καιρό μεταξύ του Δήμου Στροβόλου και των καταστηματαρχών και κατοίκων της Λεωφόρου Τσερίου, στον Στρόβολο προφανώς. Ο Δήμος έχει πρόθεση να διαμορφώσει τη Λεωφόρο Τσερίου, σε ένα δρόμο με τρεις έως τέσσερεις λωρίδες και νησίδα, κάτι το οποίο βρίσκει αντίθετους τους καταστηματάρχες και τους κατοίκους της Τσερίου. Οι οποίοι κάτοικοι και καταστηματάρχες προχώρησαν και στην δημιουργία ενός φορέα με την ονομασία «Ομάδα Πρωτοβουλίας Λεωφόρου Τσερίου». Σε αυτό το άρθρο θα εξεταστεί μέσω της περίπτωσης της Λεωφόρου Τσερίου και της διαμάχης για το μέλλον της, κάποιες ανωμαλίες που, κατά την προσωπική μου άποψη, υπάρχουν στον αρχικό σχεδιασμό.

Η περιοχή της Λεωφόρου Τσερίου, όπως και όλος ο Δήμος Στροβόλου, αναπτύσσονται με βάση το Τοπικό Σχέδιο Λευκωσίας (ΤΣΛ) που περιλαμβάνει τον Δήμο Λευκωσίας και τα προάστιά του. Το ισχύον ΤΣΛ είναι το εγκριμένο του 2012, που προέκυψε μετά από εξέταση των ενστάσεων που έγιναν για το ΤΣΛ του 2011. Έτσι κάποια σημεία του ΤΣΛ 2011 άλλαξαν και ισχύουν στην θέση τους αυτά που τα αντικαθιστούν, με βάση το ΤΣΛ 2012. Σύμφωνα, λοιπόν με το ΤΣΛ η Λεωφόρος Τσερίου χαρακτηρίζεται Δρόμος Πρωταρχικής Σημασίας (σχέδιο 4, ΤΣΛ 2011, «Κύριο Οδικό Δίκτυο Ενιαίας Λευκωσίας»). Ως δρόμοι πρωταρχικής σημασίας χαρακτηρίζονται οι δρόμοι που σκοπό έχουν την σύνδεση επιμέρους δήμων ή κοινοτήτων και είναι δρόμοι με περιορισμένες κάθετες οχηματικές προσβάσεις. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει για την Λεωφόρο Τσερίου στην οποία υπάρχουν κάθετες προσβάσεις ανά 50-60 μέτρα.

στην Λεωφόρο Τσερίου όλα αυτά τα χρόνια έχει δημιουργηθεί μια χαώδης κατάσταση

Όσον αφορά την χρήση της, σύμφωνα με το σχέδιο «Χρήση Γης», (σχέδιο 10 του ΤΣΛ 2012), η Λεωφόρος Τσερίου είναι Άξονας Δραστηριότητας Κατηγορίας Ι. Με βάση το κείμενο του Τοπικού Σχεδίου σε Άξονες Δραστηριότητες Κατηγορίας Ι επιτρέπονται οι εξής χρήσεις: καταστήματα, εκθεσιακοί χώροι, πολυκαταστήματα, υπεραγορές με εμβαδό χώρου πωλήσεων μέχρι 3.000 τ.μ., υπερκαταστήματα υπό κάποιες προϋποθέσεις, υπερκαταστήματα ειδών κατοικίας, κήπου και DIY μέχρι 3.000 τ.μ., οργανωμένο εμπορικό κέντρο με μέγιστο εμβαδόν τα 3.000 τ.μ. και γραφεία ανεξαρτήτως εμβαδού. Επίσης επιτρέπονται βιοτεχνικές αναπτύξεις κατηγοριών Β και Γ και αποθηκευτικές αναπτύξεις κατηγορίας Β μέχρι 100, 200 και 100 τ.μ. αντίστοιχα. Τα είδη των βιοτεχνιών και αποθηκεύσεων που επιτρέπονται θέλουν ακόμα ένα άρθρο για να αναφερθούν αλλά παραμένουν χρήσεις που στη συνείδηση του κόσμου ισοδυναμούν με φασαρία, σκόνη και οτιδήποτε άλλο μειώνει την ευημερία σε μια κατοικημένη περιοχή. Και αναφέρεται η κατοικημένη περιοχή γιατί μέσα σε όλα αυτά επιτρέπεται και η χωροθέτηση οικιστικής ανάπτυξης «νοουμένου ότι δε θα διασπάται σε ουσιαστικό βαθμό η συνέχεια της εμπορικής χρήσης στο επίπεδο ισογείου, όταν αυτή είναι πολεοδομικά επιθυμητή» όπως αναφέρεται στο κείμενο του ΤΣΛ. Αυτή η πρόνοια είναι πολύ γενική αφού δεν καθορίζει ποιος κρίνει τι είναι πολεοδομικά επιθυμητό και τι όχι, καθώς και με ποια κριτήρια γίνεται αυτή η κρίση.

ο πρόσφατα παραιτηθείς πρόεδρος του Πολεοδομικού Συμβουλίου είχε εμμέσως χαρακτηρίσει την αντίληψη για τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό στην Κύπρο ως κουτουρού

Μέσα από όλον αυτό τον αχταρμά χρήσεων λοιπόν, μπορούν να προκύψουν πάρα πολλοί, ενδιαφέροντες, συνδυασμοί γειτονικών χρήσεων. Το πρόβλημα που εντοπίζεται σε αυτόν τον αχταρμά έχει να κάνει τόσο με την κλίμακα των χρήσεων, όσο και με το είδος των χρήσεων. Όσον αφορά την κλίμακα επιτρέπεται να χτιστούν ένα κτήριο με κατοικία 150 τ.μ. στον όροφο με δυο καταστήματα των 60 τ.μ. έκαστο στο ισόγειο και ένα «μικρό» SUPER HOME CENTRE (υπερκαταστήματα ειδών κατοικίας, κήπου και DIY) 3.000 τ.μ. δίπλα-δίπλα. Όσον αφορά το είδος της χρήσης είναι εφικτό σύμφωνα με τις πρόνοιες του ΤΣΛ να χωροθετηθεί ένα νηπιαγωγείο επί της Λεωφόρου Τσερίου (αρκεί να διασφαλίζεται απόλυτα η ασφάλεια των μαθητών) και δίπλα να χωροθετηθεί ένα μικρό εργαστήριο το οποίο επεξεργάζεται μάρμαρα (βιοτεχνική ανάπτυξη κατηγορίας Γ).  Εδώ επιτρέπεται (υπό τις ίδιες προϋποθέσεις) χωροθέτηση νηπιαγωγείων σε Βιομηχανική περιοχή, ο Άξονας Ι και ο Δρόμος Πρωταρχικής Σημασίας μας έβλαψε;

© Ομάδα Πρωτοβουλίας Λεωφόρου Τσερίου

Με αυτά και αυτά παρατηρούμε ότι στην Λεωφόρο Τσερίου όλα αυτά τα χρόνια έχει δημιουργηθεί μια χαώδης κατάσταση, όπως περίπου περιγράφηκε προηγουμένως. Μπορεί η κατάσταση να μην είναι τόσο υπερβολική, όσο και τα παραδείγματα που παρατίθενται αλλά αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει την Λεωφόρο Τσερίου στο να είναι ένας δρόμος ο οποίος να μην έχει χαρακτήρα. Για να γίνει κατανοητή η κατάσταση αυτή θα πρέπει να φέρουμε στο μυαλό μας δρόμους όπως η Λεωφόρος Αθαλάσσας, ένας καθαρά εμπορικός δρόμος όπου, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, τα κτήρια επί του δρόμου αυτού διατηρούν τον εμπορικό χαρακτήρα του ισογείου αλλά και την ίδια περίπου κλίμακα. Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η Λεωφόρος Κηφισίας στην Αθήνα, στο σημείο που βρίσκεται εντός του Δήμου Αθηναίων. Ένας δρόμος που με βάση τα κατηγοριοποίηση αποτελεί Δρόμο Πρωταρχικής Σημασίας, αφού συνδέει το κέντρο της Αθήνας με τα Βόρεια προάστιά της. Στην Λεωφόρο Κηφισίας διατηρείται απόλυτα ο εμπορικός χαρακτήρας στο ισόγειο και σε επίπεδο ορόφων χωροθετούνται οικιστικά διαμερίσματα και υπηρεσίες (ιατρεία, γραφεία κ.λπ.) Επίσης αν και δρόμος με τρεις λωρίδες ανά κατεύθυνση είναι ασφαλής καθώς τα πεζοδρόμιά του έχουν πλάτος μέχρι και οχτώ μέτρα και έχει νησίδα πλάτους δύο-τριών μέτρων περίπου.

Μια μελλοντική διαμόρφωση της Τσερίου σε δρόμο τεσσάρων λωρίδων θα δημιουργήσει μια νέα Λεωφόρο Μακαρίου, με τις καταθλιπτικές άδειες βιτρίνες αυτή την φορά στο Στρόβολο και όχι στο κέντρο της Λευκωσίας

Έτσι έχουμε από την μια, ένα Δρόμο Πρωταρχικής Σημασίας, που θεωρητικά παίρνει μέχρι και τέσσερεις λωρίδες κυκλοφορίας και νησίδα, με περιορισμένες κάθετες προσβάσεις αλλά στην πράξη ένα δρόμο με συχνές κάθετες προσβάσεις και στον οποίο αν δημιουργηθούν οι τέσσερεις λωρίδες θα υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για την ασφάλεια των κατοίκων. Με την προοπτική της δημιουργίας ενός δρόμου με τέσσερεις λωρίδες θα δημιουργηθεί μια νέα Λεωφόρος Γρίβα Διγενή στην οποία θα αναπτύσσονται μεγάλες ταχύτητες που θα θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των κατοίκων, που υπάρχουν σε αρκετά σημεία σε επίπεδο ισογείου. Σε μερικά μάλιστα σημεία του δρόμου το πλάτος του είναι τόσο που και με τρεις λωρίδες μένει χώρος για πεζοδρόμια του ενός μέτρου πλάτος το πολύ. Ένα άλλο θέμα όσον αφορά τις μεγάλες ταχύτητες που θα αναπτύσσονται στις τέσσερεις λωρίδες της Λεωφόρου Τσερίου είναι το μέλλον των μικρών καταστημάτων που βρίσκονται σε μεγάλο αριθμό επί αυτής. Μια μελλοντική διαμόρφωση της Τσερίου σε δρόμο τεσσάρων λωρίδων θα δημιουργήσει μια νέα Λεωφόρο Μακαρίου, με τις καταθλιπτικές άδειες βιτρίνες αυτή την φορά στο Στρόβολο και όχι στο κέντρο της Λευκωσίας.  Επίσης έχουμε ένα δρόμο στον οποίο υπάρχει ένα ακαθόριστο παράθυράκι για οικιστική ανάπτυξη σε επίπεδο ισογείου και παράλληλα ένα δρόμο στον οποίο επιτρέπονται εμπορικές αναπτύξεις μέχρι και 3.000 τ.μ. Οι δύο αυτές περιπτώσεις έχουν διαφορετικές απαιτήσεις σε οδικό δίκτυο, χώρους στάθμευσης κλπ. Όμως και οι δύο αυτές χρήσεις μπορούν να εξυπηρετηθούν με ένα ηπιότερο δρόμο από αυτόν που επιθυμεί ο Δήμος Στροβόλου. Η Λεωφόρος Τσερίου θα πρέπει να χαρακτηριστεί Βασικός Συλλεκτήριος Δρόμος με δύο λωρίδες κυκλοφορίας και τρεις σε δεξιόστροφες κινήσεις, όπου με την κατάλληλη ρύθμιση σε επίπεδο φώτων τροχαίας αλλά και με την μονοδρόμηση των καθέτων προσβάσεων από και προς την Λεωφόρο Τσερίου να διευκολύνεται η κυκλοφορία σε αυτήν. Το μέρος της Λεωφόρου Τσερίου από τον κυκλικό κόμβο στην συμβολή με την Λεωφόρο Σπύρου Κυπριανού και προς τον Δήμο Τσερίου μπορεί να παραμείνει Δρόμος Πρωταρχικής Σημασίας, αφού η ανάπτυξη σε αυτό το κομμάτι, χωρικά αλλά και ο υφιστάμενος βαθμός της το επιτρέπουν.

© wikipedia

Σαν τελικό συμπέρασμα προκύπτει η ανάγκη για αντιμετώπιση του σχεδιασμού με μια πιο λεπτομερή και συγκεκριμένη σκοπιά. Δεν είναι λογικό να χαρακτηρίζονται 10-15 δρόμοι στην ίδια κατηγορία, χωρίς να βλέπουμε τον χαρακτήρα τους και αν μπορούν αυτοί οι δρόμοι να αντεπεξέλθουν στις χρήσεις που επιτρέπονται επί αυτών. Πρέπει επίσης να γίνει πιο συγκεκριμένη η κατανομή των χρήσεων. Οι βιοτεχνικές χρήσεις σε βιοτεχνικές περιοχές, οι μεγάλες εμπορικές χρήσεις σε περιοχές αποκλειστικά για αυτό τον σκοπό και οι μικρές εμπορικές χρήσεις σε συνδυασμό με οικιστικές αναπτύξεις και με τρόπο που να διασφαλίζεται η ασφάλεια και η ευημερία των κατοίκων. Στην πρώτη του δημόσια εμφάνιση, τον Ιούνη του 2014, ο πρόσφατα παραιτηθείς πρόεδρος του Πολεοδομικού Συμβουλίου είχε εμμέσως χαρακτηρίσει την αντίληψη για τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό στην Κύπρο ως κουτουρού. Και έχει δίκαιο, γιατί η αντίληψη του κοινού για τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό περιορίζεται στις λέξεις Πολεοδομική Ζώνη και Συντελεστής Δόμησης. Κατά την προσωπική μου άποψη μεγαλύτερη και πιο κρίσιμη σημασία έχει η έννοια Χρήση Γης και πως αυτή κατανέμεται χωρικά. Με το να καθορίζεται ένας Συντελεστής Δόμησης και μια Πολεοδομική Ζώνη σε μια περιοχή και να μην μας ενδιαφέρει (ή τουλάχιστον να μην δίνουμε την δέουσα σημασία για) τα είδη των χρήσεων που θα επιτρέπονται σε αυτή, τότε συμβάλουμε κατά κάποιο τρόπο μόνο στην εμπορική αξία της περιοχής και σε καμία περίπτωση στον αειφορικό τρόπο ανάπτυξής της.

Χάρης Ιωακειμίδης

Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΕΜΠ