«SHHT», ΟΠΩΣ ΛΕΜΕ «ΣΩΠΑΣΕ!»
του Φειδία Παυλίδη
Το «341 Creative Spaces» είναι ένας χώρος «coworking» (Πώς να αποδώσω, αλήθεια, τον όρο στα ελληνικά;), και όχι μόνο, που βρίσκεται στην οδό Αγίου Ανδρέου, αριθμός 341, στη Λεμεσό. Τον είχα επισκεφτεί αρκετές φορές στο παρελθόν, είτε για κάποια διάλεξη, είτε για κάποια παρουσίαση βιβλίου, είτε όταν φιλοξενούνταν εκεί κάποιο παζαράκι με χειροτεχνίες. Στις αρχές του καλοκαιριού πήγα εκεί για την παρουσίαση του δεύτερου τεύχους του αρχιτεκτονικού περιοδικού «Shht». Βλέποντας πως η κυπριακή ομάδα του «Shht» καταπιάνεται, μεταξύ άλλων, και με την κληρονομιά του Μοντέρνου, ζήτησα από τον Αλέξη Παπαδόπουλο να κάνουμε σε κάποια φάση μια κουβέντα, εν είδει συνέντευξης, σε σχέση με το «Shht», και μια παρουσίαση των δράσεων της ομάδας μέσα από τη στήλη μου. Ο Αλέξης Παπαδόπουλος (ΑΠ) είναι αρχιτέκτονας, μέλος της ομάδας του «Shht» και ανήκει επίσης στον βασικό πυρήνα του «341 Creative Spaces».
Σκοπός του συνδέσμου είναι να φέρει στο προσκήνιο την «αποσιωπημένη» αρχιτεκτονική. Να μιλήσουμε για την αρχιτεκτονική για την οποία δε μιλά κανείς …
Τα πρώτα δύο τεύχη του περιοδικού «Shht», © Φειδίας Παυλίδης, 2014
Ο Αλέξης ήταν στην αρχή λίγο διστακτικός αν θα ήταν ο πιο ειδικός να μου μιλήσει για τα μοντερνιστικά κτήρια για τα οποία η ομάδα του «Shht» δείχνει το ενδιαφέρον της (τις Εργατικές Κατοικίες στην οδό Μισιαούλη & Καβάζογλου στη Λεμεσό και τα βιομηχανικά κτήρια στην περιοχή του καρνάγιου και πάλι στη Λεμεσό). Για να τον πείσω, του είπα πως δε με ενδιαφέρει τόσο να μάθω κάτι για τα κτήρια καθεαυτά, αλλά να μάθω λίγα πράγματα για το «Shht», και κυρίως να δω πώς νέοι αρχιτέκτονες, σαν και αυτόν, αναγνωρίζουν τις νέες εναλλακτικές αποστολές που καλείται η αρχιτεκτονική να αναλάβει, την εποχή της κρίσης. Και αφού το συμφωνήσαμε, με φιλοξένησε στο «341 Creative Spaces», ένα πρωί του καλοκαιριού, για να κάνουμε την κουβέντα μας. Η επίσκεψη στο «341 Creative Spaces», σε ένα χώρο εργασίας και δημιουργίας που θέλει να είναι ανοικτός προς την πόλη και τους πολίτες, είναι από μόνη της μια εμπειρία. Ένας όμορφος χώρος που στεγάζεται σε ένα κτήριο που κτίστηκε γύρω στο 1950/1960 ως ιδιωτική κατοικία, και που τώρα δίνει στέγη σε νέους επαγγελματίες που θέλουν να μοιραστούν τον χώρο και τα έξοδα, αλλά και να ανταλλάξουν γνώσεις και εμπειρίες. Ο Αλέξης με καλωσόρισε, αρχίζοντας να μου μιλά για ένα σωρό πράγματα. Για την αρχιτεκτονική, για τη Λεμεσό, για τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις του καλοκαιριού, για κάποια κοινότητα μεταναστών από την Αφρική που μένουν στη γειτονιά και με τους οποίους έχουν επαφές, και για τόσα άλλα ενδιαφέροντα πράγματα. Οι ερωτήσεις που είχα προετοιμάσει και καταγράψει στο σημειωματάριό μου έμοιαζαν πλέον πολύ μίζερες. Άφησα την κουβέντα να κυλήσει πιο ελεύθερα, αλλά χωρίς να αποφύγω τις τυποποιημένες ερωτήσεις.
ΦΠ: Τι είναι το «Shht»; Περιοδικό ή ένας σύνδεσμος;
ΑΠ: Είναι ένας σύνδεσμος (associazione culturale στα ιταλικά), που εκδίδει ένα περιοδικό. Ο σύνδεσμος ιδρύθηκε στο Μιλάνο από τον αρχιτέκτονα Luca Bigliardi και άλλους δέκα συνεργάτες διαφόρων ειδικοτήτων, όχι μόνο αρχιτέκτονες. Σκοπός του συνδέσμου είναι να φέρει στο προσκήνιο την «αποσιωπημένη» αρχιτεκτονική. Να μιλήσουμε για την αρχιτεκτονική για την οποία δε μιλά κανείς, και την οποία δεν παρουσιάζουν οι σελίδες των περιοδικών αρχιτεκτονικής που ήδη κυκλοφορούν.Το «Shht» θέλει να επεκταθεί σε όλη την Ευρώπη, και ήδη στην Κύπρο (με πρωτοβουλία της Branka Cuca που ήρθε από την Ιταλία για να εργαστεί στο ΤΕΠΑΚ ως επισκέπτης ερευνητής) έχουμε δημιουργήσει μια τοπική ομάδα. Η τοπική ομάδα έχει σκοπό (α) να μεγαλώσει η ίδια ως ομάδα, (β) να προωθήσει το περιοδικό, (γ) να εντάξει στο περιοδικό και θέματα από την Κύπρο, και (δ) κάποιες μορφές ακτιβισμού.
ΦΠ: Ακτιβισμό; [Και παίρνω μια έκφραση ελαφρώς τρομοκρατημένου.]
ΑΠ: Σοφτ ακτιβισμό. Μη φανταστείς! Ούτως ή άλλως, το «Shht» είναι από μόνο του μια μορφή ακτιβισμού. Το στυλ του περιοδικού, το χαρτί που τυπώνεται, τα θέματα. Το να καλείς τον άλλο να ανακαλύψει το τι βρίσκεται στο περιθώριο της πόλης, και δεν προβάλλεται μέσα στις γυαλιστερές σελίδες των περιοδικών αρχιτεκτονικής, είναι από μόνο του μια μορφή ακτιβισμού.
ΦΠ: Ας πάρουμε τα τεύχη ένα προς ένα. Το τεύχος αριθμός 1.
ΑΠ: Κάθε τεύχος του «Shht» που εκδίδεται έχει μια γενική θεματική. Το τεύχος αριθμός 1 είχε γενική θεματική με τίτλο «EXCLUZONE». Τα άρθρα καταπιάνονται με περιοχές της πόλης που είναι κοινωνικά αποκλεισμένες και αποκομμένες από τον βασικό κορμό και το γίγνεσθαι της πόλης. Καταπιάνονται επίσης με κτήρια κοινωνικού αποκλεισμού (π.χ. μια φυλακή), τα οποία ενώ αρχικά ήταν στα περίχωρα, με την επέκταση των πόλεων βρέθηκαν να είναι μέσα στον πυρήνα τους, αλλά παραμένουν «τυφλά» προς τα έξω. Παραμένουν, όμως, μέρος της ιστορίας της πόλης και συμβολικά τοπόσημα. Τι κάνουμε, λοιπόν με αυτά τα κτήρια;
Οι Εργατικές Κατοικίες (Λεμεσού) είναι και ένα παράδειγμα πολεοδομικού σχεδιασμού. Η αξία του έργου πηγάζει τόσο από τις μονάδες κατοικίας, όσο και από τους εξωτερικούς κοινόχρηστους χώρους που περιβάλλουν τις μονάδες αυτές
ΦΠ: Με την ευκαιρία της παρουσίασης του τεύχους αριθμός 1, η ομάδα του «Shht» έφερε στο προσκήνιο το θέμα της κατεδάφισης ή όχι των Εργατικών Κατοικιών, της οδού Μισιαούλη & Καβάζογλου.
ΑΠ: Σκεφτήκαμε πως οι Εργατικές Κατοικίες, και το ζήτημα που είχε τότε προκύψει, μπορούσαν να ενταχθούν κάτω από την θεματική «EXCLUZONE». Οι Εργατικές Κατοικίες κτίστηκαν το 1948 από το Δήμο Λεμεσού ως μια μορφή κοινωνικής στέγασης. Την τότε εποχή ήταν στις παρυφές της πόλης, στην έξοδο προς Πάφο, κοντά όμως στις βιομηχανίες της Λεμεσού, όπου η εργατική τάξη, που έμενε σε αυτά τα κτήρια, μετέβαινε καθημερινά για να εργαστεί. Ο Δημοτικός Μηχανικός Νίκος Ρούσσος θέλησε να ανεγείρει ένα σύμπλεγμα με ευάερες και ευήλιες μονάδες, οι οποίες θα μπορούσαν να κτιστούν με υλικά της περιοχής και με χαμηλό κόστος, προσφέροντας αξιοπρεπή διαβίωση στην εργατική τάξη. Ίσως μιλούμε για το πρώτο και το απόλυτο παράδειγμα κοινωνικής στέγασης που έχει η Κύπρος. Οι Εργατικές Κατοικίες είναι και ένα παράδειγμα πολεοδομικού σχεδιασμού. Η αξία του έργου πηγάζει τόσο από τις μονάδες κατοικίας, όσο και από τους εξωτερικούς κοινόχρηστους χώρους που περιβάλλουν τις μονάδες αυτές (χαρακτηριστικό το μεγάλο γήπεδο αθλοπαιδιών στο κέντρο του συμπλέγματος). Με την επέκταση της πόλης, οι Εργατικές Κατοικίες βρέθηκαν να είναι μέσα στον ευρύτερο πυρήνα της Λεμεσού. Παραμένουν ένα τοπόσημο, αλλά και ένα σύμβολο κοινωνικού αποκλεισμού και φτώχειας ή μιζέριας για κάποιους. Σε κάποια φάση, και σύμβολο εγκατάλειψης.
ΦΠ: Και τι κάνουμε τώρα με αυτές; Επαναφέρουμε την αρχική χρήση; Η χρήση είναι το νούμερο ένα στον Μοντερνισμό. Και γενικά, θα έλεγα, καταντήσαμε να διατηρούμε μόνο το κέλυφος, παραβλέποντας την αρχική χρήση, την τυπολογία και το κοινωνιολογικό μήνυμα που εκπέμπει η αρχιτεκτονική κάτοψη.
ΑΠ: Το πρωταρχικό που θέλαμε να πετύχουμε ήταν να αποφύγουμε την κατεδάφιση, προβάλλοντας προς τα έξω τόσο την αρχιτεκτονική, όσο και την κοινωνιολογική τους αξία. Από εκεί και πέρα, αν θα δοθεί μια νέα χρήση, αυτή πρέπει να μην προσβάλει την ιστορία των κατοικιών αυτών, και όσων κατά καιρούς έζησαν μέσα σε αυτές. Δυστυχώς μεγάλο μέρος του συμπλέγματος έχει ήδη κατεδαφιστεί, οπότε το να αναβιώσει ως ένας συνοικισμός κοινωνικής στέγασης είναι κάπως δύσκολο. Στην περιοχή έχουν ήδη κτιστεί νέες πολυκατοικίες κοινωνικής στέγασης. Τα λίγα κτήρια από το παλαιό σύμπλεγμα που παραμένουν μπορούν να στεγάσουν κέντρα απασχόλησης και κοινωνικές υπηρεσίες. Να γίνουν το κέντρο που θα συμβάλει στην αναβάθμιση της περιοχής. Στην αναβάθμιση που αφορά στους κατοίκους, και όχι στην «πανκαφεοποίηση» της πόλης που βαφτίσαμε «αναβάθμιση».
ΦΠ: Βλέπω ότι ο τίτλος για το τεύχος αριθμός 2 είναι «UNDERGROUND». Όπως λέμε «περιθώριο»;
ΑΠ: Όχι! «UNDERGROUND» κατά κυριολεξία. Ό,τι είναι κάτω από το έδαφος.
ΦΠ: Με την ευκαιρία της παρουσίασης του τεύχους αριθμός 2, φέρατε στο προσκήνιο το θέμα της περιοχής του καρνάγιου και των βιομηχανικών κτηρίων της εκεί περιοχής.
ΑΠ: Ναι. Ο Δήμος Λεμεσού παρουσίασε ένα μάστερ πλαν για τη δυτική Λεμεσό, για την περιοχή ανάμεσα στο παλαιό και το νέο λιμάνι. Μια περιοχή που φιλοξενούσε το καρνάγιο, το κεραμείο, την αποθήκη χαρουπιών, και τα εργοστάσια της οινοβιομηχανίας της Λεμεσού. Πολλά από αυτά τα μοντερνιστικά κτήρια αποτελούν έξοχη βιομηχανική κληρονομιά. Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο σε σχέση με αυτή την κληρονομιά, αλλά και σε σχέση με τις προτάσεις του Δήμου που, ναι μεν ρευστές και ασαφείς ακόμα, φαίνεται να οδηγούν, όμως, σε ακόμα μια «ανάπτυξη» που δε θέτει στο επίκεντρό της τον πολίτη.
ΦΠ: Σε ένα ιδεατό κόσμο, η περιοχή αυτή θα μετατρεπόταν στο μεγάλο αστικό πάρκο που λείπει από την Λεμεσό. Χωρίς πλατιούς δρόμους να το κατακερματίζουν, χωρίς την κυριαρχία του αυτοκινήτου. Όποια τελικά και να είναι η λύση, και πάλι προκύπτει το ερώτημα σε σχέση με την επανάχρηση των παλαιών βιομηχανικών κτηρίων.
ΑΠ: Εδώ είναι σχεδόν βέβαιο ότι η παλαιά χρήση παύει να υπάρχει.
ΦΠ: Μπορεί να αναιρώ τον εαυτό μου, σε σχέση με το τι είπα πιο πριν, αλλά το κέλυφος σε αυτή την περίπτωση έχει την αξία του, έστω και χωρίς την αρχική λειτουργία. Το κέλυφος της αποθήκης χαρουπιών, για παράδειγμα, έχει μια αξεπέραστη γλυπτική αξία αφ’ εαυτού. Δε θα πρότεινα να το ρίξουμε κάτω, αφού δεν μπορούμε να το γεμίσουμε με χαρούπια!
ΑΠ: Είναι πολλές οι νέες χρήσεις που μπορούν να έχουν αυτά τα κτήρια. Φαίνεται ότι τα πιο πολλά θα διατηρηθούν, και χαιρόμαστε για αυτό. Οι ανησυχίες μας αφορούν περισσότερο στο μάστερ πλαν της περιοχής. Ακόμα ένας δρόμος τετραπλής κατεύθυνσης πάνω στην ακτογραμμή; Ακόμα μια «λίμνη» με αυτοκίνητα, και εμείς να προσπαθούμε να κινηθούμε ανάμεσά τους;
ΦΠ: Και η θεματική για το τεύχος αριθμός 3;
ΑΠ: Το τεύχος αριθμός 3 θα έχει γενική θεματική με τίτλο «CONFLICT». Διαχωριστικές γραμμές, πολιτικές συγκρούσεις, αλλά και συγκρούσεις συμφερόντων. Να πούμε ότι στο τεύχος αριθμός 3 θα υπάρχουν και κυπριακές συμμετοχές με κείμενα από Κυπρίους και θέματα από την Κύπρο.
ΦΠ: Είναι πολύ σημαντικό το ό,τι θα συμπεριλάβετε και κυπρολογικά θέματα στο τρίτο τεύχος! Από που μπορεί κανείς να προμηθευτεί το «Shht»;
ΑΠ: Σίγουρα από εδώ, το «341 CreativeSpaces», και από επιλεγμένα βιβλιοπωλεία. Με την αγορά του περιοδικού, κάποιος γράφεται αυτόματα και μέλος του «Shht».
Και κάπου εκεί ευχαρίστησα τον Αλέξη για το χρόνο που μου αφιέρωσε. Ο Αλέξης με ξεπροβόδισε και μου θύμισε την παρουσίαση βιβλίου που θα λάμβανε χώρα στο «341 CreativeSpaces».
ΑΠ: Την Τρίτη έχουμε εδώ την παρουσίαση του βιβλίου του Αντώνη. Σε περιμένουμε.
ΦΠ: Ναι! Σίγουρα θα είμαι εδώ.
Το «341 Creative Spaces», στη Λεμεσό, © Φειδίας Παυλίδης, 201
Tags
interviews
