Ανοικτή επιστολή προς το δήμο Λεμεσού και τους αρμόδιους φορείς πολεοδομίας

του Παναγιώτη Ν. Ερμογένους

Σαριπολου 1: limassolmunicipal.com

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η πόλη της Λεμεσού βιώνει μια από τις πιο δημιουργικές περιόδους της σε θέματα αναπτυξιακών έργων υποδομής, με επίκεντρο το παραλιακό της μέτωπο και το ιστορικό της κέντρο. Αν αναλογιστεί κανείς ότι μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’90 ο δημόσιος χώρος της πόλης περιοριζόταν στα μερικά χιλιόμετρα μεταξύ του Δημόσιου Κήπου και το ξενοδοχείου ‘Χόλιντει Ιν’ και η δημοφιλής πλέον πλατεία του Μεσαιωνικού Κάστρου ήταν σχεδόν άγνωστη στην πλειοψηφία των πολιτών, τότε θα κατανοήσει το μέγεθος της ανάπτυξης και την πληθώρα των θετικών επιπτώσεων στην καθημερινή ζωή της πόλης, Τα θετικά είναι ακόμα περισσότερα λαμβάνοντας υπόψη την αύξηση του τουριστικού ρεύματος στο κέντρο της πόλης κυρίως από ντόπιους κατοίκους άλλων πόλεων και επαρχιών. Η γενική εικόνα της πόλης έχει αναβαθμιστεί σημαντικά καθότι από μια αδιάφορη αρχιτεκτονικά βιομηχανική πόλη – τερματικός σταθμός συνεχώς μετατρέπεται σε μια ζωντανή, φιλικότερη προς το περιβάλλον μεσογειακή, παραθαλάσσια πόλη. Σε αυτή την σημαντική αλλαγή η μέχρι τώρα διαρρύθμιση της κυκλοφορίας και η δημιουργία πεζοδρόμων και πλατειών ήτανε καθοριστικής σημασίας.

[η Λεμεσός] από μια αδιάφορη αρχιτεκτονικά βιομηχανική πόλη [..] συνεχώς μετατρέπεται σε μια ζωντανή, φιλικότερη προς το περιβάλλον μεσογειακή, παραθαλάσσια πόλη

Παρόλα αυτά και με γνώμονα την αειφόρο αστική ανάπτυξη που στοχεύει στη συνεχή αναβάθμιση και εμπλουτισμό της ζωής των πολιτών – το σύνολο των πολιτών περιλαμβάνει όλες τις κοινωνικό – οικονομικές ομάδες αδιακρίτως ‐ ουσιαστικές πτυχές του γενικότερου ρυθμιστικού σχεδίου ανάπλασης του κέντρου δεν έχουν λειτουργήσει σωστά ή έχουν παραγνωριστεί στο πρόγραμμα των επιμέρους αναπλάσεων. Μια από αυτές τις πτυχές είναι η ορθολογιστική χρήση γης. Με τον όρο – χρήση γης – αναφέρομαι στις λειτουργίες των υφιστάμενων ιδιωτικών και δημόσιων κτηρίων που βρίσκονται κατά μήκος των πεζοδρόμων ή περιβάλλουν δημόσιους χώρους όπως τις πλατείες. Σε θεωρητικό επίπεδο μια επιτυχής πολεοδομική παρέμβαση σε ένα ιστορικό κέντρο πρέπει να εισάγει ή να διατηρεί, αναλόγως της περιπτώσεως, την ποικιλομορφία των χρήσεων και να προωθεί την συνύπαρξη στον ίδιο χώρο συμβατών μικτών χρήσεων όπως κατοικία, εμπόριο, ψυχαγωγία, γραφεία. Κάθε μια από αυτές τις χρήσεις συνεισφέρει στην ακατάπαυστη ζωτικότητα και συνεχή οικονομική δραστηριότητα μιας περιοχής, 24 ώρες την μέρα, 7 μέρες την εβδομάδα. Περισσότερο ,οι μικτές χρήσεις συμβάλλουν καθοριστικά στην ασφάλεια των κάτοικων η περαστικών, ιδιαίτερα σε περιοχές που παραδοσιακά θεωρούνταν υποβαθμισμένες. Πρακτικά παραδείγματα μικτών χρήσεων σε αναπλάσεις ιστορικών κέντρων υπάρχουν αρκετά, κυρίως στην Ευρώπη. Στο μυαλό μου πάντα έρχεται η περίπτωση της πρώην λαχαναγοράς του ‘Κόβεντ Γκάρντεν’ στο Λονδίνο που το 1980 ανακαινίστηκε και αναδιοργανώθηκε ως ένας σύγχρονος, πολύχρωμος δημόσιος χώρος. Η επέμβαση θεωρείται ένα πολεοδομικό ‘success story’, γνωστή για την διαχρονικότητα της αφού για 35 συνεχή χρόνια αναπτύσσεται σταθερά, οργανικά σε σχέση με τις γειτονικές περιοχές και κατά περιόδους εμπλουτίζεται με καινούριες χρήσεις και καινοτόμες επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Στην περίπτωση της δική μας λαχαναγοράς ‐ η αλλιώς στην πλατεία Σαριπόλου‐ που την τελευταία πενταετία οι πολίτες και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ξανακαλύπτουν την χαμένη γοητεία της παλιάς Λεμεσού, η αστική παρέμβαση από πλευράς χρήσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τουλάχιστον μονοδιάστατη, σχεδιασμένη να εξυπηρετεί συγκεκριμένες χρήσεις και οικονομικές δραστηριότητες. Κατά συνέπεια και σύμφωνα με τα όσα έχω προαναφέρει, τα οφέλη καρπώνονται συγκεκριμένες κοινωνικό – οικονομικές ομάδες των πολιτών, πολύ πιθανόν για περιορισμένο χρονικό ορίζοντα αφού στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι καινούριες, αναβαθμισμένες χρήσεις είναι χρήσεις μαζικής νυκτερινής ψυχαγωγίας, που είναι και η τάση της εποχής. Με εξαίρεση το παντοπωλείο οι υπόλοιπες χρήσεις και κυρίως του εμπορίου που ήταν η πρωταρχική και ζωογόνος χρήση της περιοχή έχουν κυριολεκτικά παραγνωριστεί. Μετά την ανάπλαση, η πλατεία απέκτησε συγκεκριμένη πελατεία και συγκεκριμένες ‘ ώρες λειτουργίας’ – μαζική προσέλευση κόσμου από τις εννέα το βράδυ και για κάποιες ώρες μετά τα μεσάνυκτα. Τις υπόλοιπες ώρες της μέρας η πλατεία περιμένει το βράδυ για να ξαναλειτουργήσει από τις εννέα μέχρι και κάποιες ώρες μετά τα μεσάνυκτα. Κατά τις ‘ώρες λειτουργίας’ το βόρειο τμήμα της πλατείας ‐ όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα τα μπαρ ‐ τις περισσότερες φορές δεν είναι προσπελάσιμο και υπάρχει αφόρητη ηχορύπανση. Αρκετοί πολίτες κάνουν σύγκριση της Σαριπόλου με το ‘Γκάλατεξ’ της Γερμασόγειας της δεκαετίας του ’90 που έχει σβήσει εδώ και αρκετά χρόνια. Κοινό γνώρισμα και των δύο περιπτώσεων: Μαζική προσέλευση καταναλωτών σήμερα και μόνο σήμερα.

στην πλατεία Σαριπόλου […] η αστική παρέμβαση από πλευράς χρήσεων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τουλάχιστον μονοδιάστατη, σχεδιασμένη να εξυπηρετεί συγκεκριμένες χρήσεις και οικονομικές δραστηριότητες

Όσον αφορά τις εμπορικού χαρακτήρα περιοχές του κέντρου που γειτνιάζουν με την πλατεία Σαριπόλου η εικόνα περιγράφεται ως ακολούθως: Η οδός Ανεξαρτησίας συνεχώς χάνει σημαντικά από τον εμπορικό της χαρακτήρα με αρκετά καταστήματα να είναι άδεια ή να έχουν κλείσει λόγω οικονομικής κρίσης και η ιστορική οδός Αγίου Αντρέου – συγκεκριμένα το ανατολικό της άκρο από το Κάστρο μέχρι και την συμβολή της με την οδό Ιφιγένειας παλεύει να διατηρήσει τον παρωχημένο τουριστικό της χαρακτήρα με τα ‘souvenir – shops’. Για την περίπτωση κατοικίας, γραφείων και πολιτιστικών χώρων δεν αναφέρομαι διότι χρειάζονται ιδιαίτερη ανάλυση.

Σαριπολου 2: εφημεριδα Λεμεσος, 16/04/2014

Η οδός Ανεξαρτησίας συνεχώς χάνει σημαντικά από τον εμπορικό της χαρακτήρα […] και η ιστορική οδός Αγίου Αντρέου […] παλεύει να διατηρήσει τον παρωχημένο τουριστικό της χαρακτήρα με τα ‘souvenir – shops’

Σαριπολου 3: skyscrapecity.com, © Aliki Permiakova

Με τα σημερινά δεδομένα και με την ολοκλήρωση αρκετών έργων στο ιστορικό κέντρο συμβαίνει το εξής παράδοξο – Δεκάδες μπαρ και καφέ – εστιατόρια εισβάλλουν κυριολεκτικά στο κέντρο, εκτοπίζοντας όλες τις άλλες λειτουργίες με τους πολίτες στο σύνολο τους να αδυνατούν να αναγνωρίσουν τη σημασία και τις αξίες του δημόσιου ανοικτού χώρου, δείχνοντας προτίμηση στο κλιματιζόμενο εμπορικό κέντρο στο Ζακάκι, στο δυτικότερο άκρο της πόλης το οποίο προβάλλεται ως η νέα τάση στο ‘ retail shopping ‘ και ‘ socialising’. Και ενώ ο δήμος Λεμεσού πολύ σωστά μερίμνησε και εργάστηκε για να αναδιοργανώσει και να ενισχύσει τον δημόσιο χώρο του ιστορικού κέντρου και ακόμα περισσότερο ενώ ζούμε σε μια πόλη ιδανική για δραστηριότητες στον ανοικτό χώρο εντούτοις παρατηρούμε ότι το πρόγραμμα αναβάθμισης δεν αξιοποιεί στο μέγιστο τις δυνατότητες του κέντρου. Η παλιά πόλη ‐ φαινομενικά ξαναλειτουργεί ‐ και δεν εντάσσεται αρμονικά στον υπόλοιπο αστικό ιστό της πόλης. Στην πραγματικότητα το κέντρο υπολειτουργεί και ο δημόσιος χώρος παραμένει κατακερματισμένος με ένα μέρος του κελύφους να παραμένει εγκαταλειμμένο και αναξιοποίητο. Σε μια εποχή που επιβάλλεται η εξοικονόμηση οικονομικών και φυσικών πόρων, ο ορθολογιστικός πολεοδομικός σχεδιασμός με διευρυμένο χρονικό ορίζοντα και με απώτερο στόχο την διαχρονικότητα ,είναι αναγκαίος και οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να αναθεωρήσουν τα κριτήρια και τις επιλογές τους.

Ευχαριστώ

Παναγιώτης Ν. Ερμογένους

Πολιτικός Μηχανικός, Msc Development & Planning

11/06/2014