Πως θα μπορούσε η δημιουργική αρχιτεκτονική και η ορθολογιστική ανάπτυξη να αναβαθμίσει την ποιότητα του κυπριακού τουρισμού.

του Παναγιώτη Ν. Ερμογένους

Παραλιακό μέτωπο Λεμεσού, © www.in-lm.com

Άμεση ανάγκη για ξένο συνάλλαγμα: Πως έγιναν οι πόλεις μας έτσι;

Ο μαζικός τουρισμός μπορεί να διαμορφώσει οριστικά την φυσιογνωμία  μιας χώρας ή πόλης. Στην Κύπρο, μετά την ανεξαρτησία η αρχή έγινε με το Βαρώσι .Η γνωστή εικόνα των πολυώροφων τουριστικών συγκροτημάτων κατά μήκος της ‘χρυσής ακτογραμμής’, έγινε σύμβολο της οικονομικής υπεροχής της πόλης  και σημείο αναφοράς μετά τα γεγονότα του 1974. Όταν χάθηκε η Αμμόχωστος σειρά πήρε ο Πρωταράς και η Αγία Νάπα με τουριστικές υποδομές ανύπαρκτης αρχιτεκτονικής, φτωχής αισθητικής σε χαμηλότερους συντελεστές δόμησης . Παράλληλα με την ραγδαία ανάπτυξη της ελεύθερη περιοχής Αμμοχώστου και στα ίδια επίπεδα, αναπτύχθηκε η ανατολική παράκτια περιοχή της Λεμεσού και με καθυστέρηση μιας δεκαετίας η νότια παράκτια περιοχή της Κάτω Πάφου. Σε διάστημα είκοσι χρόνων η Γερμασόγεια πήρε την θέση του Βαρωσιού και η Γεροσκήπου κατάφερε να μοιάσει απόλυτα της Γερμασόγειας. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα η Αγία Νάπα από αγροτική κοινότητα μετατράπηκε σε δήμο που στα όρια του, τουλάχιστον για τον αλλοδαπό επισκέπτη, περιέχει την μοναδική έννοια της κυπριακής τουριστικής εμπειρίας: είναι γεγονός ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ο μέσος Ευρωπαίος τουρίστας έφτανε στο αεροδρόμιο της  Αγίας Νάπας και όχι της Κύπρου. Η ανοδική πορεία τουριστικών αφίξεων άρχισε να φθίνει σε ανησυχητικά επίπεδα κάπου στις αρχές της νέας χιλιετίας. Η τουριστική υποδομή παρουσιάζει ένα είδος αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής ομοιομορφίας με ελάχιστα περιθώρια βελτίωσης ή και ανατροπής, αφού πολύτιμοι φυσικοί πόροι όπως οι παραλίες και εύφορες γεωργικές εκτάσεις  δεσμεύτηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτες ύλες για την ανάπτυξη ενός  παρωχημένου τουριστικού μοντέλου. Όλες οι διαθέσιμες για ανάπτυξη αμμουδερές παραλίες  κρύφτηκαν πίσω από χαμηλής ποιότητας  κακόγουστα τουριστικά συγκροτήματα σε μοτίβο όπου τα apartments for rent να εναλλάσσονται διαδοχικά με τα souvenir shops και τις pubs.

Όλες οι διαθέσιμες για ανάπτυξη αμμουδερές παραλίες  κρύφτηκαν πίσω από χαμηλής ποιότητας  κακόγουστα τουριστικά συγκροτήματα σε μοτίβο όπου τα apartments for rent να εναλλάσσονται διαδοχικά με τα souvenir shops και τις pubs.

Η Λευκωσία από ψηλά, © www.tripextva.com

Οι δημόσιοι φορείς οραματίζονται την Κύπρο ως ένα κράμα από Αραβικό Κόλπο και Λας Βέγκας, που είναι πετυχημένοι τουριστικοί προορισμοί μεν αλλά και πρότυπα εντελώς ξένα ως προς τον χαρακτήρα της μεσογειακής κουλτούρας.

Νέες Στρατηγικές: Εντυπωσιακά θεματικά πάρκα, υπερπολυτελή καζίνο, τεχνητά νησιά…all inclusive.

Η τουριστική βιομηχανία είναι η ζωτικής σημασίας για μικρές χώρες όπως η Κύπρος. Συνεπώς, οι αρμόδιοι φορείς πρέπει να βρίσκονται σε εγρήγορση και να είναι έτοιμοι να προσφέρουν καινοτόμες προτάσεις και μακροπρόθεσμες λύσεις. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες αλλαγής πλεύσης στο θέμα του αειφόρου τουρισμού. Η πολιτεία ενδιαφέρεται πλέον να προσελκύσει ποιοτικό τουρισμό. Το πρόβλημα με την νέα αυτή τάση βρίσκεται στο πως αντιλαμβάνονται οι ‘policy – makers’ , την έννοια της ποιότητας. Η ποιότητα έχει κακώς ταυτισθεί με την έννοια της επιφανειακής πολυτέλειας και του εντυπωσιακού και αυτό γίνεται αντιληπτό από τις στρατηγικές ανάκαμψης του τουρισμού που δίνονται στην δημοσιότητα αλλά και από τα υλοποιημένα έργα που σχετίζονται άμεσα με τον τουρισμό. Οι δημόσιοι φορείς οραματίζονται την Κύπρο ως ένα κράμα από Αραβικό Κόλπο και Λας Βέγκας, που είναι πετυχημένοι τουριστικοί προορισμοί μεν αλλά και πρότυπα εντελώς ξένα ως προς τον χαρακτήρα της μεσογειακής κουλτούρας. Με την πρόσφατη απόφαση αλλαγής των πολεοδομικών ζωνών στην ύπαιθρο με πρόθεση να δεσμευτούν μεγάλες εκτάσεις γης για την δημιουργία θεματικών πάρκων , φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι νέες πρακτικές δεν θα αποδώσουν περισσότερα από τις προηγούμενες, ούτε στο κοινωνικό – οικονομικό αλλά ούτε και στο ταλαιπωρημένο δομημένο περιβάλλον. Αντιθέτως, εκτός από τα παράλια προβλέπεται να επιβαρυνθεί και το πλούσιο φυσικό περιβάλλον της ενδοχώρας και οι αγροτικοί οικισμοί. Η Γεροσκήπου ετοιμάζεται να δώσει το τελευταίο κομμάτι της φυσικής της ακτογραμμής για να δημιουργηθεί ένα τεχνητό νησί με μίνι – ουρανοξύστες και κήπους με γκαζόν. Η Λεμεσός με την λειτουργία της μαρίνας θεωρείται εγχώριο πρότυπο ανάπτυξης και όλες οι πόλεις σπεύδουν να μιμηθούν το παράδειγμα  της:  κατά αναλογία, θα έχουμε μια μαρίνα κάθε 45 χιλιόμετρα. Στην περίπτωση της Αγίας Νάπας το έργο προγραμματίζεται να χωροθετηθεί στην ευαίσθητη περιβαλλοντικά περιοχή της Μακρόνησου. Τα γήπεδα γκολφ είναι μια άλλη σημαντική εκδοχή της επίτευξης του νέου τουριστικού προγράμματος. Σχεδιάζεται η δημιουργία  14 γηπέδων που αναλογούν 3 σε κάθε επαρχία. Στο πρόγραμμα ανάπτυξης προτεραιότητα έχει και η δημιουργία ενός μοναδικού στο είδος του υπερπολυτελούς καζίνο. Μαζί με το καζίνο έρχονται και τα θεματικά πάρκα που και αυτά με την σειρά τους θα προσελκύσουν όπως οι μαρίνες, τα τεχνητά νησιά, και τα γήπεδα γκόλφ, τις γνωστές διεθνείς επιχειρηματικές αλυσίδες που βλέπουμε στα εμπορικά κέντρα . Είναι πασιφανές ότι για την πραγματοποίηση αυτών των έργων θα σπαταληθούν πολύτιμοι φυσικοί πόροι και για την συντήρηση τους θα χρησιμοποιηθούν σημαντικές ποσότητες ενέργειας.

Η Γεροσκήπου ετοιμάζεται να δώσει το τελευταίο κομμάτι της φυσικής της ακτογραμμής για να δημιουργηθεί ένα τεχνητό νησί με μίνι – ουρανοξύστες και κήπους με γκαζόν.

Αποψη λιμανιού Πάφου, © www.gillet-dvion-sejour.com

Τα τυποποιημένα θεματικά πάρκα και οι επενδύσεις για δημιουργία τεχνητών νησιών, δεν θα προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες και πολύ περισσότερο δεν θα συμβάλουν στο να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον τους για την Κύπρο.

Rethink Tourism: ‘Δημιουργία Τοπικής Πολιτιστικής Εμπειρίας’ .   

Στην ζυγαριά της ανάπτυξης , στην μια πλευρά πρέπει να τοποθετείται το οικονομικό όφελος και στην άλλη η κοινωνική ευμάρεια μαζί με την περιβαλλοντική συνείδηση, σε χρονικό ορίζοντα που να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των μελλοντικών γενιών. Το δομημένο περιβάλλον πρέπει να αναπτύσσεται οργανικά σε σχέση με τις  πόλεις και το φυσικό περιβάλλον. Αυτό συνεπάγεται την αξιοποίηση των ανεκμετάλλευτων πολιτιστικών μας πόρων όπως τα άδεια κελύφη των αστικών κέντρων, τους ξεχασμένους αγροτικούς οικισμούς , τα άγνωστα μεμονωμένα αρχιτεκτονικά μνημεία ή κτίρια ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας και τις  λιγοστές φυσικές παραλίες. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική που είναι προσαρμοσμένη στο χαρακτήρα του κάθε αστικού οικισμού ή επαρχίας είναι το βασικό εργαλείο για την αναβάθμιση των πόρων αυτών. Η ενεργός εμπλοκή και συμμετοχή των πολιτών ή κοινωνικών ομάδων  στη διαμόρφωση μιας πολιτικής που μελλοντικά θα επηρεάσει τον τρόπο ζωής μιας πόλης ή κοινότητας είναι επίσης σημαντική για την επίτευξη μιας βέλτιστης λύσης. Θεωρητικά, ο ποιοτικός τουρίστας είναι ο επισκέπτης που διαθέτει μια μεγάλη γκάμα ενδιαφερόντων και επιλέγει τον προορισμό του με βασικά κριτήρια την μοναδικότητα, την αυθεντικότητα και την πολιτιστική εμπειρία που θα μπορούσε να του προσφέρει. Τα τυποποιημένα θεματικά πάρκα και οι επενδύσεις για δημιουργία τεχνητών νησιών, δεν θα προσελκύσουν περισσότερους τουρίστες και πολύ περισσότερο δεν θα συμβάλουν στο να κρατήσουν αμείωτο το ενδιαφέρον τους για την Κύπρο. Οι αναμορφώσεις των παραλιακών μετώπων όπως προτίθεται να γίνει στην Γεροσκήπου  πραγματοποιούνται όπου υπάρχει έλλειψη φυσικών ακτών με σκοπό την δημιουργία τουριστικών υποδομών και όχι για να αυξηθεί ή να αναβαθμιστεί το τουριστικό ρεύμα. Η πολιτεία θα έπρεπε να είναι φειδωλή στις τροποποιήσεις των χρήσεων γης, ιδιαίτερα αυτών που επιβαρύνουν το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. Μελλοντικά, η ορθολογιστική χρήση γης θα αποτελέσει συγκριτικό πλεονέκτημα στον ανταγωνισμό με νέους μεσογειακούς προορισμούς γιατί είναι κοινή διαπίστωση ότι ο τουρίστας καταναλώνει το προϊόν που του προσφέρεται και ψάχνει για ανεξερεύνητους προορισμούς και πρωτόγνωρες  εμπειρίες. Αν  αναλογιστούμε την ανάπτυξη σφαιρικά  και μέσα από μια  διαφορετική οπτική γωνία, μπορεί να την πετύχουμε με λιγότερο κόστος και περισσότερα οφέλη. Θα μπορούσαμε να ξαναδημιουργήσουμε γειτονιές και πλατείες σε χωριά, αντί να κτίζουμε θεματικά πάρκα. Θα μπορούσαμε απλά να εξωραΐσουμε κάποιες παραλίες αντί να αναμορφώνουμε τις ακτές. Θα μπορούσε η πολιτεία να δώσει προτεραιότητα στην αναστήλωση του μοναδικού ‘Κτήματος της Γεροκηπίας’ και να αφήσει στο συρτάρι τα τρισδιάστατα σχέδια γυάλινων ουρανοξυστών – τύπου Σαγκάη. Ο ποιοτικός τουρισμός για να μπει στις σωστές του βάσεις πρέπει να γίνει αναθεώρηση της υφιστάμενης πολιτικής με στόχο την  ‘Δημιουργία Τοπικής Πολιτιστικής Εμπειρίας’.

Παναγιώτης Ν. Ερμογένους

Πολιτικός Μηχανικός

Manmade Island, © www.venturesonsite.com

The joy of golf game, ©www.commonwikimedia.com

Theme Park, © www.wikipedia.com

Experiencing Neues Museum, © www.gusternet.com

Museum Quarter Vienna, © 563photobucket.com

Louisiana Museum Copenhagen, © www.intelligentravel.com