ΦΩΤΗΣ ΚΟΛΑΚΙΔΗΣ (1923-2009) *
του Φειδία Παυλίδη
* αφιέρωμα στον αρχιτέκτονα Φώτη Κολακίδη (μέρος Β’)
Στο προηγούμενο άρθρο άρχισα την παρουσίαση του βιογραφικού του Φώτη Κολακίδη (ΦΚ). Στο πρώτο μέρος παρουσίασα τα παιδικά και τα φοιτητικά χρόνια. Σε αυτό το δεύτερο μέρος θα παρουσιάσω το τέλος των σπουδών και την επιστροφή του ΦΚ στην Κύπρο από την Αμερική.
ΦΩΤΗΣ ΚΟΛΑΚΙΔΗΣ – ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
1952-1954, Βοστώνη: Όπως είδαμε και στο προηγούμενο άρθρο, ο ΦΚ, το χειμώνα του 1952, αρχίζει τις μεταπτυχιακές του σπουδές με καθηγητή ένα από τους πλέον σημαντικούς αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, τον Walter Gropius. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Βοστώνη, ο ΦΚ δίδαξε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστώνης και εργάστηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο που ίδρυσε ο Walter Gropius, γνωστό ως «The Architects Collaborative» (TAC). Ο ΦΚ, κατά τη διάρκεια της εργασίας του στο TAC, συμμετείχε στην ομάδα που σχεδίασε το Back Bay Center της Βοστώνης (1953). Το Back Bay Center ήταν ένα συγκρότημα κτηρίων με πύργο γραφείων σαράντα ορόφων, ξενοδοχείο, μεγάλο εμπορικό κέντρο και υπόγειο χώρο στάθμευσης 6000 αυτοκινήτων. Το έργο πήρε πρώτο βραβείο ως το καλύτερο αρχιτεκτονικό έργο στην Αμερική το 1954, αλλά δεν υλοποιήθηκε για οικονομικούς λόγους.
Ο Walter Gropius (δεξιά), o δήμαρχος της Βοστώνης (αριστερά) και ο επιχειρηματίας του έργου (μέσο), μπροστά από τη μακέτα του Back Bay Center (1953). Στο πίσω μέρος ο Φώτης Κολακίδης, © Αρχείο Φώτη Κολακίδη
Το 1954, λίγο πριν επιστρέψει στην Κύπρο, ο ΦΚ συνεργάσθηκε ξανά με τον Walter Gropius και το TAC για την εκπόνηση των σχεδίων μιας ιδιωτικής οικίας στη Λάρνακα, η οποία είναι ουσιαστικά και το πρώτο έργο του ΦΚ στην Κύπρο. Δυστυχώς το έργο αυτό έχει κατεδαφιστεί και μπορούμε να το γνωρίσουμε μόνο μέσα από φωτογραφίες και σχέδια.
Οι κοινωνικές αλλαγές και η αισιοδοξία που συνόδευσε τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας του νησιού συνέτειναν στο σχεδιασμό οικιών που τις χαρακτήριζε μια εξωστρέφεια: πανταχόθεν ελεύθερη δόμηση, […] βεράντες και μπαλκόνια που έβλεπαν στο δρόμο.
Ιδιωτική οικία στη Λάρνακα (1955). Tο πρώτο έργο του Φώτη Κολακίδη (σε συνεργασία με το TAC) στην Κύπρο, © Αρχείο Φώτη Κολακίδη
1954, Επιστροφή στην Κύπρο: Το 1954, και αφού λάβει το Master in Architecture από το Harvard, ο ΦΚ επιστρέφει στην Κύπρο και ανοίγει το δικό του γραφείο. Η επαγγελματική του επιμόρφωση δεν παύει και στα 50 του χρόνια, αφού περάσει τις σχετικές εξετάσεις, γίνεται μέλος του Royal Institute of British Architects (RIBA), αποκτώντας έτσι το τέταρτό του δίπλωμα στην αρχιτεκτονική.
Η αγγελία που δημοσίευσε ο Φώτης Κολακίδης, για να γνωστοποιήσει την έναρξη της εργασίας του στην Κύπρο, © Αρχείο Φώτη Κολακίδη
Αρχικά το γραφείο του ΦΚ έφερε το όνομά του. Ακολούθως, και για ελάχιστα χρόνια, το γραφείο ονομαζόταν «Κολακίδης, Οικονόμου και Χατζηκώστας». Από το 1960 μέχρι και σήμερα, το γραφείο ονομάζεται «Κολακίδης & Συνέταιροι». Ο ΦΚ ως επικεφαλής του γραφείου που ίδρυσε στην Κύπρο σχεδίασε και έκτισε σχεδόν τα πάντα: οικίες, εργοστάσια, εμπορικά κέντρα, σχολεία, κλινικές, πολυκατοικίες, ξενοδοχεία και τουριστικά συγκροτήματα.
Ο ΦΚ καθιερώθηκε ως ένας από τους πρώτους μεταπολεμικούς αρχιτέκτονες που εφάρμοσαν τις αρχές του Μοντερνισμού. Η επιρροή του Walter Gropius στο έργο του ΦΚ ήταν πέρα από σαφής, καθώς εφάρμοσε τις αρχές που διδάχθηκε από τον καθηγητή του. Η επίπεδη πλάκα, ο αυστηρός κατασκευαστικός κάνναβος, η τοιχοποιίες από τούβλα ως πάνελ πλήρωσης, και η pilotis είχαν αρχίσει πλέον να εφαρμόζονται και στην Κύπρο. Οι κοινωνικές αλλαγές και η αισιοδοξία που συνόδευσε τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας του νησιού συνέτειναν στο σχεδιασμό οικιών που τις χαρακτήριζε μια εξωστρέφεια: πανταχόθεν ελεύθερη δόμηση (που καταργούσε την συνεχή δόμηση με τις εσωτερικές αυλές), βεράντες και μπαλκόνια που έβλεπαν στο δρόμο.
ο ΦΚ σχεδίασε μια σειρά από έργα που έμελλε να καταστούν σημεία αναφοράς για τους λάτρεις του κυπριακού Μοντερνισμού και σημαντικά τοπόσημα της Λεμεσού και της Κύπρου
Ο ΦΚ, παρόλο που είχε την Κύπρο ως τη μόνιμή του βάση πλέον, δεν έπαψε να έχει επαφές με την Αμερική και το 1968 ξανάρχισε συνεργασία με το γραφείο του Walter Gropius στη Βοστώνη (το TAC). Ένα από τα έργα όπου τίθεται σε εφαρμογή η συνεργασία με το TAC είναι ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τα Κυβερνητικά Κτήρια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η πρόθεση του νεαρού τότε κράτους ήταν να στεγάσει όλα τα υπουργεία σε ένα και μόνο κτηριακό συγκρότημα στο κέντρο της Λευκωσίας, πράγμα που δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Το 1969 ο ΦΚ συνεργάζεται ξανά με το TAC για την εκπόνηση των σχεδίων του ξενοδοχείου Αμαθούς στη Λεμεσό. Το έργο υλοποιείται το 1973 και η συνεργασία συνεχίζεται και το 1980 για την επέκταση του ξενοδοχείου. Το 1974 η συνεργασία με το TAC ευοδώνεται με την κατασκευή ενός οικισμού 30 κατοικιών στο Μπέλα Μπάις της Κερύνειας, ο οποίος τις μέρες της εισβολής ήταν σχεδόν τελειωμένος, και το 1989 με το ξενοδοχείο Le Meridien της Λεμεσού. Ο ΦΚ διατήρησε επαφές και συνεργασία με το TAC για 40 περίπου χρόνια, μέχρι το 1995 όταν και έκλεισε το TAC.
Πέρα από τα έργα που έγιναν σε συνεργασία με το TAC, ο ΦΚ σχεδίασε μια σειρά από έργα που έμελλε να καταστούν σημεία αναφοράς για τους λάτρεις του κυπριακού Μοντερνισμού και σημαντικά τοπόσημα της Λεμεσού και της Κύπρου. Το 1958 κτίζεται το «Εφτάπατο» στον κυκλικό κόμβο του Αγίου Νικολάου στη Λεμεσό. Το 1964 κτίζονται τα καταστήματα Σολομωνίδη στην οδό Αγίου Ανδρέου στη Λεμεσό και το 1969 η πολυκατοικία του Πίττα δίπλα από τη σχολή «Terra Santa» στην περιοχή των δικαστηρίων της Λεμεσού. Ο ΦΚ σχεδιάζει τον οικισμό της NAAFI στη Λεμεσό το 1964 καθώς και τις κλινικές των Κλείτου Οικονόμου (1964) και Άντη Γεωργιάδη (1964). Ο ΦΚ σχεδιάζει επίσης μια σειρά από πισίνες: του ξενοδοχείου Forest Park στις Πλάτρες (1963), του Ledra Palace στη Λευκωσία (1964), του Κουρίου στη Λεμεσό (1974), και του Βερεγγάρια στον Πρόδρομο.
Στο επόμενο άρθρο θα παρουσιάσω το έργο του ΦΚ την περίοδο μετά την εισβολή του 1974 και τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Έργα του Φώτη Κολακίδη (από πάνω αριστερά και ακολουθώντας τους δείκτες του ρολογιού): πολυκατοικία στην οδό Δωδεκανήσου στη Λεμεσό (δεκαετία 1960), πολυκατοικία στο παλαιό λιμάνι στη Λεμεσό (δεκαετία 1950), διπλοκατοικία στη NAAFI στη Λεμεσό (δεκαετία 1960), κτήριο ΠΕΟ στη Λεμεσό (δεκαετία 1950), πολυκατοικία στην Αμμόχωστο (1958), © Αρχείο Φώτη Κολακίδηhist
