• Eleonora Antoniadou
• On September 9, 2014
• http://www.cy-arch.com

της Ελεονώρας Αντωνιάδου

Πάντα έβρισκα ενδιαφέρουσα την ελληνική μυθολογία. Όχι γιατί πλάθει ιστορίες για ήρωες και τα μεγαλουργήματα τους, αλλά για το κομμάτι εκείνο της μυθολογίας που για χάριν της αφήγησης και της εξιστόρισης, η φύση και το σύμπαν ολόκληρο γίνονται ενεργοί πρωταγωνιστές και κινούν την ιστορία.

Πρόσφατα -μην ρωτήσετε γιατί και πώς- διάβασα ξανά τον Μύθο του Ορφέα που όταν έπαιξε με την λύρα του σε ένα άγριο και ερημωμένο τόπο, οι πέτρες δημιούργησαν μια τέλεια σε αναλογίες αγορά και μια πανέμορφη πόλη.

Αυτή η μαγική στιγμή που η μουσική αντήχησε στις πέτρες και τους άλλαξε την σύνθεση, με έκανε να σκεφτώ ότι πέραν από την συμβολικότητα της ελληνικής μυθολογίας και την ποιητικότητα που την διέπει, η μουσική είναι ικανή να δημιουργήσει χώρους.

Η αρχιτεκτονική χτίζει έργα που μας περιβάλουν και κινούμαστε μέσα τους και η μουσική δημιουργεί ηχητικά περιβάλλοντα

Έχετε ήδη καταλάβει ότι τέτοια γεγονότα και στιγμές δεν τα αφήνω να πάνε χαμένα. Η εξερεύνηση ξεκίνησε και η μουσική με την αρχιτεκτονική βρέθηκαν σε ντιμπέιτ. Αρχικά διαπίστωσα ότι εδώ και πολλές δεκαετίες έχει ξεκινήσει, σε παγκόσμιο επίπεδο, από μουσικούς και αρχιτέκτονες έρευνα πάνω στην αντιστικτική σχέση αυτών των δύο τεχνών. Αποτελεί δηλαδή μια πραγματικότητα το γεγονός ότι τόσο ο ήχος όσο και ο χώρος διέπονται από παρόμοιους κανόνες και «τροφοδοτούν» ο ένας τον άλλο σε επίπεδο ολοκλήρωσης.

Σύμφωνα με τον Goethe, οι δύο τέχνες είναι σε θέση να “δημιουργούν έναν ολόκληρο κόσμο μέσα στον κόσμο”. Η αρχιτεκτονική χτίζει έργα που μας περιβάλουν και κινούμαστε μέσα τους και η μουσική δημιουργεί ηχητικά περιβάλλοντα. Η μουσική, συνδυάζοντας τις διάφορες ποιότητες του ήχου, πλάθει στον “αέρα” μορφές ανάλογες με εκείνες που η αρχιτεκτονική υψώνει στον οπτικό μας χώρο.

Αξονομετρικό σχέδιο του Peter Cook – άσκηση αρχιτεκτονικής ερμηνείας μουσικού κομματιού του Ernest Bloch, © [Alessandra Capanna, 2009]

Ψάχνοντας την έμπρακτη συσχέτιση των δύο, οδηγήθηκα σε μαθηματικές αντιστοιχίες και εξισώσεις που πιο πολύ βαρετές μου φάνηκαν παρά ενδιαφέρουσες. Ο χώρος για μένα πριν τη μαθηματική και γεωμετρική ακρίβεια χρειάζεται  λίγη “μαγεία”, μπορεί να είναι που επηρεάστηκα και από την μυθολογία, ποιος ξέρει. Στην αναζήτηση λοιπόν προς την “μαγεία” βρήκα την ακόλουθη φράση του Libeskind: “ Πάντα πίστευα ότι χωρίς μουσική, η αρχιτεκτονική θα πέθαινε από ασφυξία, και χωρίς αρχιτεκτονική η μουσική δεν θα είχε καμία δυνατότητα.” Το μουσικό παρελθόν του προαναφερόμενου, του επιτρέπει φράσεις και συμπεράσματα τέτοιου περιεχομένου.

Libeskind: “ Πάντα πίστευα ότι χωρίς μουσική, η αρχιτεκτονική θα πέθαινε από ασφυξία, και χωρίς αρχιτεκτονική η μουσική δεν θα είχε καμία δυνατότητα.”

Δεν είναι όμως ο μόνος αρχιτέκτονας που ανέλησε και τροφοδότησε την σχέση αυτή. Ο LeCorbusier δούλεψε πολύ κοντά με τον μουσικό αδερφό του και πολλά από τα έργα του έχουν να προσθέσουν στην σχέση αυτή. Ο δικός μας Ξενάκης, καθ΄όλη την διάρκει της καριέρας του ήταν ενεργός αρχιτέκτονας αλλά και μουσικός συνθέτης, επιδεικνύοντας ένα σημαντικό αρχείο έρευνας και παραγωγής και στα δύο πεδία. Άλλοι αρχιτέκτονες όπως ο ErickMendellsohn, αρχιτέκτονας του EinsteinTower στο Βερολίνο, την δεκαετία του είκοσι, χρησιμοποίησε συγκεκριμένα μουσικά έργα για να σχεδιάσει το συγκεκριμένο κτίριο.  Άλλοι συνθέτες συχνά στράφηκαν σε κτίρια ώστε να αντλήσουν έμπνευση για να συνθέσουν.

Μετά από αυτά καθόλου παράξενο δεν μου φαίνεται που δύο νέοι Κύπριοι αρχιτέκτονες, που πίσω τους έχουν μια ομάδα επίσης αρχιτεκτόνων, είναι οι διοργανωτές ενός από τα πίο μεγάλα φεστιβάλ μουσικής στην χώρα μας. Αναφέρομαι στο φεστιβάλ ABR, που είναι επίκαιρο αυτές τις μέρες, αφού είναι στη διαδικασία προετοιμασίας προς διεξαγωγή.

Εδώ, η μουσική ήταν η αφορμή. Αφορμή, για αρχιτεκτονική!

Αν έχετε ήδη πάει σε προηγούμενες διεξαγωγές, ή έχετε δεί φωτογραφίες θα έχετε αναγνωρίσει την όσμωση αυτή, μουσικής και αρχιτεκτονικής. Είναι που ο Ορφέας δεν έχει σταματήσει να παίζει τη λύρα του εδώ και τέσσερα χρόνια γύρω από τα παιδιά αυτά.

Φωτογραφία από το Φεστιβάλ ABR 2013, © Χρίστος Χατζηχρίστου

Να πάρουμε τα πράγματα όμως με την σειρά.

Μιλώντας με τον Κωσταντίνο και την Μάρθα, τους κύριους εμπνευστές και διοργανωτές της ιδέας αυτής, μου εξηγούν ότι η όλη ιδέα του φεστιβάλ ξεκίνησε για χάρη της μουσικής. Ήθελαν με την διοργάνωση του φεστιβάλ αυτού να ακούσουν με φίλους, γνωστούς αλλά και άγνωστους τη μουσική που τους αρέσει και στην Κύπρο τόσο δύσκολα βρίσκεις σε μεγάλες διοργανώσεις. Το αρχιτεκτονικό τους ένστικτο φυσικά  ξύπνησε και ξαφνικά μέσα στη διοργάνωση του φεστιβάλ αυτού άρχισαν να σχεδιάζουν χώρους. Χώρους που θα υποδεχτούν την μουσική, που θα διευκολύνουν τη μουσική, που θα συνομιλήσουν με τη μουσική, που είναι εμπνευσμένοι από τη μουσική και που στην τελική θα εμπνεύσουν τη μουσική.

Η κίνηση αυτή, όπως μου λένε, του σχεδιασμού όλου του χώρου του φεστιβάλ αλλά κυρίως των μουσικών σκηνών ξεκίνησε ασυναίσθητα και μάλλον φυσικά, αφού σαν αρχιτέκτονες δεν μπορούν να αφήσουν κάτι τέτοιο στην τύχη, και έτσι μπαίνουν στη διαδικασία να μετρήσουν, να υπολογίσουν, να σχεδιάσουν, να ξανασχεδιάσουν, να αναζητήσουν την πηγή έμνευσης, να ερευνήσουν, να κατασκευάσουν μακέτες και τρισδιάστατα μοντέλα, για να καταλήξουν στην δημιουργία του αρχιτεκτονικού πλέον χώρου που θα υποδεχτεί τη μουσική.

Ο τρόπος δομής στη μουσική, μου εξηγούν, ξεκινά από την απλή νότα η οποία θα δημιουργήσει την πρώτη μελωδία, μετά το κομμάτι και τέλος την συνολική μουσική αντίληψη. Όλα αυτά υπό τον έλεγχο του συνθέτη. Αυτή η εκλεπτυσμένη και συνολική οργάνωση που διέπει τη δομή της μουσικής αποτελεί και ένα συνδετικό κρίκο μεταξύ των συνθετών μουσικής και των αρχιτεκτότων.

Φωτογραφία από το POP UP Φεστιβάλ του Δήμου Λευκωσίας σε διοργάνωση του ABR, © Bella Kotak

Τους ρωτώ αν η επιλογή του χώρου που κάθε φορά γίνεται το φεστιβάλ είναι τυχαία, και μου εξηγούν ότι η μουσική είναι αυτή που σε οδηγεί στην επιλογή αλλά και δημιουργία του χώρου. Κάθε φορά στρέφονται προς την μουσική ώς πηγή έμνευσης προς την αναζήτηση του χώρου αλλά κυρίως προς τον ανασχεδισμό του υφιστάμενου.

Κύριος στόχος [του φεστιβάλ ABR] είναι ο χώρος […] να γίνεται ένα ενεργό στοιχείο που δίνει την δυνατότητα για νέες εμπειρίες και μουσική εκφραστικότητα.

Στην ερώτηση μου αν το κοινό του φεστιβάλ αντιλαμβάνεται τη συσχέτιση μουσικής και αρχιτεκτονικής που οι ίδιοι επιδιώκουν, μου απαντούν ότι το κοινό που επισκέπτεται το φεστιβάλ δεν κάθεται για να ακούσει τη μουσική αλλά κινείται στο χώρο και τον εξερευνά παράλληλα με το άκουσμα της μουσικής. Έτσι η ιδέα της περιπλάνησης στο χώρο ακούγοτας μουσική εμβαθύνει και εμπλουτίζει την εμπειρία του χώρου. “Μια επιτυχημένη ηχητική εγκατάσταση είναι όταν η μουσική αντιμετωπίζεται σαν κάτι έτοιμο που απλά το βάζουν μαζί με ένα άλλο στοιχείο, τον χώρο, με τον οποίο δεν έχει καμία σχέση. Αλλά όταν υπάρχει σχέση, είναι δύσκολο να σκεφτείς το ένα χωρίς το άλλο” [HellenWallace, 2007]

Κύριος στόχος τους είναι ο χώρος να μην παραμένει ένας παθητικός σύνδεσμος μεταξύ μουσικής και αρχιτεκτονικής αλλά να γίνεται ένα ενεργό στοιχείο που δίνει την δυνατότητα για νέες εμπειρίες και μουσική εκφραστικότητα.

Φωτογραφία από το Φεστιβάλ ABR 2013, © Χρίστος Χατζηχρίστου

Αναμένουμε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό το διήμερο 12 και 13 Σεπτεμβρίου,όπου θα διεξαχθεί το φεστιβάλ.

Πληροφορίες για το φεστιβάλ θα βρείτε στην ιστοσελίδα: www.afrobananarepublic.com